BİPOLAR BOZUKLUK

M. Kerem Doksat

3 Ekim 2024 Perşembe

156

Sevgili Mekâncılar,

Bipolar Bozukluk, diğer adıyla Manik Depresif Hastalık, erişkinlerde %1 oranında görülen bir Duygudurum Bozukluğudur. Bipolar 1 Bozukluk tanı koyabilmek için kişide Manik ve/veya depresif epizodların olması gereklidir. Bipolar Bozukluk tanısının konabilmesi için kişide Hipomanik/depresif epizodların olması gereklidir. Ön ergenlik döneminde bu hastalığın teşhis sıklığı giderek artmaktadır. Buna rağmen teşhis ve tedavi için ortalama 10 sene geçebilmektedir.

***

Manik Hecme DSM-5’e göre aşağıdaki gibi tanımlanmaktadır:

A. En az bir hafta süren (hastaneye yatırılmayı gerektiriyorsa herhangi bir süre), olağandışı ve sürekli kabarmış, taşkın veya irritabl (çabuk kızan) ayrı bir duygudurum döneminin varlığı;

B. Duygudurum bozukluğu dönemi sırasında aşağıdaki belirtilerden üçü veya daha fazlası (duygudurum irritabl ise dördü) belirgin olarak bulunur:

—Benlik saygısında abartılı artış veya kendini çok büyük ve yüce görmek (grandiyozite),

—Uyku ihtiyacında azalma,

—Her zamankinden daha konuşkan olma veya birisini konuşmaya tutma,

—Fikir uçuşmaları veya düşüncelerin âdeta yarışıyor gibi birbirlerinin peşi sıra hissedilmesi

—Dikkat dağınıklığı ve kolayca çelinmesi (distraktibilite),

—Amaca yönelik faâliyetlerde artma (toplumsal açıdan, işte veya okulda, cinsel açıdan) veya psikomotor huzursuzluk (ajitasyon),

—Kötü sonuçlar doğurma ihtimâli yüksek, haz veren faâliyetlere aşırı derecede katılma.

C. Bu duygudurum bozukluğu, meslekî işlevsellikte, olağan toplumsal faâliyetlerde veya başkalarıyla olan ilişkilerde belirgin bir bozulmaya yol açacak veya kendisine yâhut başkalarına zarar vermesini önlemek için hastâneye yatırmayı gerektirecek kadar ağırdır veya psikotik özellikler gösterir.

Hipomanik Hecmenin tanı kriterleri, Manik hecmenin tanı kriterlerine benzer. Aradaki tek fark, tablonun hastaneye yatacak kadar şiddetli olmamasıdır. Hipomanik hastalar tamamen manik hastalara benzer şekilde belirti sergilemekle birlikte, psikotik özellikleri, hezeyanları yoktur ve durumları hastaneye yatışı gerektirecek kadar şiddetli değildir.

Majör Depresif Hecmenin DSM-5 tanı kritlerleri ise aşağıdaki gibidir:

Sıkıntılı ve çökkün duygudurum; Eskiden keyif alınan faâliyetlerden haz duyamama, zevk alamama, belirgin derecede ilgi kaybı; Uykuda artma veya azalma; Değersizlik, ümitsizlik, pişmanlık, suçluluk duyguları; Yorgunluk, bitkinlik, enerji kaybı; Konsantrasyon kaybı, kararsızlık; İştahta artma veya azalma; Psikomotor (ruhsal ve bedensel hareketlilik) hızlanma veya yavaşlama; Ölüm ve İntihar etme düşünceleri. Bu durumun en az 2 hafta sürmesi gereklidir (şiddetli durumlarda bu şarta bakılmaz).

***

Bu hastalarda duygudurum hecmeleri ataklar şeklinde ortaya çıkar. Bipolar hastalık belirtilerinin toplumda tanınması son derece önemlidir. Zira, bu hastalık toplumsal ve sosyal açıdan ciddi şekilde işlev bozukluğuna yol açar. Depresif Hecmede kişilerin üretkenlikleri durur, intihar girişiminde bulunabilirler. Manik hecmede kişiler aşırı para harcayabilir, bütün servetlerini ipotek altına alabilir, hızlı araba kullanmak, alkol ve/veya madde kullanmak gibi riskli davranışlar sergileyebilirler. Özet olarak Bipolar Bozukluk, birey ve toplum ruh sağlığını tehdit eden çok önemli bir ruhsal hastalıktır. Kalıtımsal boyutu çok yüksektir. Ortaya çıkma sebebi biyolojiktir.

***

Tanısı psikiyatrlar tarafından konur. Yani, beyinde nörokimyasal bazda olan değişiklikler bu hastalığa yol açar. O nedenle tedavisi tıbbi yollardan yapılmalıdır. Bipolar Bozukluğun tedavisinde başta duygudurum dengeleyeci ajanlar kullanılır. Lityum tuzu bunların en önde gelenidir. Atak düzeldikten sonra, koruyucu olarak ilaç tedavisine devam edilmesi son derece önemlidir. Zira, ataklar tekrarlayıcıdır. Yapılan en büyük hatalardan bir tanesi, düzelme olduktan sonra ilaçların kesilmesidir. Bipolar Bozukluğun tedavisinde bilinçli polifarmasinin yeri çok önemlidir. Hekim-aile-hasta işbirliğinin çok iyi bir şekilde sevk ve idare edilmesi gereklidir.

 ***

Ancak, hepsinden önce, hastalığın belirtileri açısından toplumsal farkındalık yaratmak büyük önem arz etmektedir. Sağlıklı ve üretken günler temennisiyle.

                                                                                                                                         Mehmet Kerem Doksat, 03.10.2024

---

---

---

---

---