| M. Kerem Doksat | 23 Ekim 2015 Cuma | 5944 |
Terence A. Ketter ve arkadaşlarının 2015 senesinin başlarında yayımladıkları kitabı sizinle paylaşmak isterim. Özelikle bu kitabın 2010 yılında, DSM-5 Duygudurum Bozuklukları Araştırma Grubu’nun bulgularından ve diğer kaynaklardan faydalanılarak yazıldığını anlatmak isterim.
Kişileri ve isimleri atlayarak, ana hatlarıyla özetleyeceğim.
***
2000’li senelerden itibaren yeni sınıflamada pek çok yenilikler getirilmiş. DSM-IV-TR’den de faydalanılmış; bizde, Ankara’daki Boylam Psikiyatri Merkezinin Başhekimi Prof. Dr. Ertuğrul Köroğlu ve arkadaşlarının çevirisiyle bulunabiliyor; eski arkadaşım ve çalışkan bir meslekdaşımdır (önce Gazi’deydi, sonra Kocaeli’ne gitti, Rektör oldu, en son olarak da Ankara’daki bu özel merkezi açtı). Şimdilerde kapanan Klasis Oteli’nde, hemen hemen aynı zamanlarda, Stresle Başa Çıkma seminerleri vermiştik (benimki Sabancı Holding’eydi, sanırım onunki de).
***
Tabii hâlâ en geçerli araştırmalar FDA (Amerikan Federal İlaç Araştırmaları Kurumu) onayıyla yapılmakta. Bu DSM de tam Amerikan işi: Arkanızı döndüğünüzde birtakım şeyler farklılaşıyor. Bilimin kaçınılmaz ilkesi bu: her bilgi yenilenir, yanlışlandıkça da, daha doğrusu onun yerini alır.
***
Asenapin’in (Sycrest 5 ilâ 60 mg.) tek başına verilmesi (monoterapi), Lityum (Lithuril, Quilonorm vs.) ve Valproat (Depakin veya Depakin Chrono: uzun salımlı) yanı sıra, Risperidon’un (Risperdal vs.) uzun salımlı formunun da, aynen Ziprasidon (Sydone) gibi, Bipolar 1 Depresyonda etkili olabileceği vurgulanmış.
***
Aripiprazol (Abilify vs.) ve Lityum’un (Lithuril vs.) birlikte verilmesiyle birlikte, Lusaridon’un da etkili olacağı bildirilmiş. Bu arada belirteyim: Kısmî dopamin düzenleyicisi olan Aripiprazol, doza bağlı olarak, hem Antidepresan, hem anti-Şizofrenik, hem de anti-Manik (DDD: Duygudurum Dengeleyicisi) olarak kullanılabilir ama bu dozda, mutlaka 2-6 mg/gün Klonazepam (Rivotril) gibi bir benzodiyazepinle beraber yazılmalıdır. Alprazolam (Xanax) ve Lorazepam (Ativan) bu amaçla kullanılmamalıdır.
***
Benzodiyazepinlerin kısa etkili olanları en çok bağımlılık yapanlardır. Bu sebeple, çok büyük mecburiyet olmadıkça, Hidroksizin (Atarax) gibi antihistaminiklerle beraber reçete ediyorum. Kaşıntıya da iyi geliyor.
***
2014’te Fluoksetin’in (Prozac) uzun salımlı formunun, gene aynı üreticiye ait Olanzapin’le (Zyprexa) beraber verilmesinin faydalı olduğundan (12 ilâ 17 yaş arasındaki çocuk ve ergenleri de kapsayarak) Bipolar 1 Bozuklukta işe yaradığından bahsedilmişti.
***
Ben bu firmanın gerek Indianapolis’teki, gerekse Londra’daki merkezlerine gitmiştim ve Olanzapin’in hiçbir yan etkisi olmadığı söylenmişti. Sonradan bunun doğru olmadığı açıklandı, (bizler de pek çok vakada gördük) ve Kan Yağlarında Yükselmeye, Kan Şekeri düzensizliklerine ve Metabolik Sendroma yol açabildiği gizlendi; gene de ABD’de bu kombinasyon kullanılmakta…
***
Aşağıdakilerden 4’ü mevcutsa, Metabolik Sendrom söz konusudur:
-Tip 2 Şeker Hastalığı (AKŞ: 126 mg/dl üstü);
-Merkezî Obezite (karın içi ve bel çevresinde yağlanma veya bel çevresinin erkeklerde 102, kadınlarda 88 cm üzerinde ölçülmesi;
-Hipertansiyon (120/80 mm Cıva veya üstü);
-Trigliseridin 150 mg/dl veya HDL 40 mg/dl bulunması;
-İdrarda mikroalbümin atılımı: 20 µg/dakika;
Bu tablo öldürücü seyredebilen bir sendromdur!
***
Armodafinil’in (Nuvigil: Dopamini arttıran bir uyarıcı; Modafinil yani Modiodal veya Modiwake gibi eylemi vardır) ek olarak Ziprasidon’la (Sydone), Lamotrijin’le (Lamictal), Ketiyapin’le beraber verilmesinin Akut Bipolar Depresyonda daha etkili olduğu bildirilmiş.
***
Ketiyapin (Seroquel vs.) düşük dozlarda sıkıntı giderici (25 mg gibi), orta dozlarda uyku getirici, 1600 mg gibi dozlarda ise anti-Şizofrenik ve anti-Manik etkisi vardır. Belki en büyük üstünlüklerinden biri, elektrokardiyografide QTC takibi gerektirmemesidir.
***
Aripiprazol’ün Lamotrijin’le (Lamictal vs.) Koruma (İdame) Tedavisinde beraber kullanılabileceği anlatılmış. Bilindiği gibi, aripiprazol (Abilify vs.), 1-2 mg gibi dozlarda, tek başına, Depresyona da fayda verebilmektedir (ben çok kullandım ama şu aralar piyasamızda mevcut değil).
***
Tabii, glutamaterjik bir ajan olan Ketamin’in neredeyse mucizevî bir şekilde, intravenöz (İV) olarak tatbik edildiğinde hastayı hemencecik ayağa kaldırıldığından da bahsedilmiş. Bu uygulama pratik değil ve hem hiç kullanılmamakta.
***
Parsimoni İlkesinin (Varsayımdan Tasarruf Prensibi) öneminden bahsedilmiş ve Karma Epizotlarda bunun yaklaşımın dikkate alınması gerektiği vurgulanmış.
***
Derin Beyin Uyarılması tekniğinin de, klinik tecrübelerden alınan sonuçlara rağmen) 2015’den beri sadece araştırma amaçlı kullanılabildiği vurgulanmış.
Manik, Hipomanik ve Majör Depresif Epizotların -karma özelliklerle birlikte- denenerek, birbirinin çok içine girmesi ve dikkatin çelinmesi (distraktibilite), huzursuzluk ve psikomotor ajitasyon (akatiziyle çok karışabilir) gibi semptomlarının Karma Semptomlar olarak ele alınamayacağı vurgulanmış. Hâlbuki pratikte almaktayız…
***
DSM-IV-TR’de Karma Epizot denen tablonun, Maninin, Depresyona göre daha önemli olduğundan hareket edilerek, Manik Epizot olarak adlandırılabileceği vurgulanmış.
***
Subsendromal (Hafif) Hipomanik veya Depresif tabloların bu sınıflamada pek yer almaması aslında çok doğru değil bence… Kitapta verilen örnek şöyle: Antidepresan tedavisi esnasında ortaya çıkan Hipomanik veya tam Manik tablolara “Anksiyeteli Distresli” Belirleyicisinin koyulması önerilmiş. Bunlara Hagoop Akiskal bunlara Bipolar 3 diyordu. Belli ki daha epey değişiklik yapılacak!
***
DSM-5’te Karma Semptomlara (DSM-IV-TR’den farklı olarak) şöyle yer verilmiş:
1) Subsendromal Depresif Semptomlarla beraber Sendromal Depresif Semptomlar (msl. Karma Özellikli Manik Epizot);
2) Sendromal Manik Epizotla beraber Sendromal veya Subsendromal Depresif Semptomlar (Karma Özellikli Hipomanik Epizot gibi).
3) Sendromal Majör Depresif Epizot, Subsendromal Duygudurum Yükselmesi Semptomları (Karma Özelikli Majör Depresif Epizot gibi).
***
Gene DSM-5’te “primer ve sekonder” terimlerinden kaçınılmakta, Tedaviye Bağlı Mani, bir yelpaze (spektrum) hastalığı olarak ele alınmakta ve bir komplikasyon olarak görülmemektedir. Bu da “tedavinin fizyolojik etkilerinin ötesinde sebat eden” ibaresinin kaldırılması teklif edilmektedir. Bunun da Bipolar Bozukluktaki “her şey dâhil” karmaşasını arttırması mümkündür.
***
ANKSİYETENİN ÖNEMİ
Gerek Hipomanik, gerek Manik, gerekse Majör Depresif Epizotlarda, “Anksiyeteli Distresi Olan” belirleyicisi şu semptomlardan en az ikisinin mevcudiyeti söz konusu olmalıdır:
1) Kendini gergin veya tedirgin hissetme,
2) Kendini mutadın çok üzerinde huzursuz hissetme,
3) Endişeye bağlı konsantrasyon bozukluğu,
4) Çok kötü bir şey olabileceği endişesi,
5) Kendini kaybetme korkusunun mevcudiyeti…
***
Lurasidon’un (yeni bir antipsikotik), bir yandan anksiyeteyi de düzeltirken, Akut Bipolar Depresyonda onaylanması bir yeniliktir ama bu ilaca tahammül (tolerans) de düşüktür.
Devamını daha sonra paylaşacağım.
Hayırlı ve barış dolu bir hafta diliyorum.
Mehmet Kerem Doksat – Tarabya – 23 Ekim 2015 Cuma
AĞRISIZ YAŞAMAK
Ağrı, vücut dokusuna zarar veren veya verebilme potansiyelindeki uyaranlara bağlı olarak ortaya çıkan, vücudun belli bir...
KÜRT SORUNU
25. 11. 2006'da memleketimizin önde gelen terör uzmanlarından Ercan Çitlioğlu'nun dâvetlisi olarak Bahçeşehir Üniversite...
KOSOVA'NIN BAĞIMSIZLIĞI VE PANDORA'NIN KUTUSU
Biraz önce Kosova'nın bağımsızlığı ilân edildi ve Pandora'nın Kutusu açıldı!Bir Türk ve Müslüman olarak sevinemiyorum. S...
SERDAR AKİNAN'IN PEK DE KATILMADIĞIM YAZISI'
Akşam Gazetesi'nin yazarlarından ve televizyoncu Serdar Akinan bu sefer altına imza atmayacağım, atamayacağım, bir öncek...