1990’da bir bilim dergisinin editörü olan Marc Abrahams, bir sürü önemli araştırmayla karşılaşmıştı. Fakat bir o kadar da düpedüz komik araştırma vardı ve bunları yapanların adı duyulmuyordu.

***

“Biz de onları ödüllendirmeye başladık,” diyor Abrahams.

İlk Nobel ödülü 1991’in Eylül ayında verildi. O gün bugündür bu ödül, ağaçkakanların neden başının ağrımadığını, insanların suda mı şurupta mı daha hızlı yüzdüğünü (ikisi başa baş) araştıran çalışmalara veriliyor. Nobel ödüllerinin sloganı da bunu doğruluyor: “İnsanı önce güldüren sonra düşündüren araştırmalar.”

***

 KATEGORİLER

Biyoloji Kimya, Ekonomi, Edebiyat, Tıp, Barış, Fizik

1992 - Fizik

İngiliz ziraat tarlalarının geometrik yok oluşuyla alan kuramına dairevi katkılar için.

1995 - Psikoloji

Güvercinleri eğiterek Picasso’nun ve Monet’nin tablolarını ayırt etmelerini sağlayan çalışma için…

Ağır bir Narsisist ve kadın düşmanıydı

***

 1999 - Edebiyat

Bir bardak çayın en ideal nasıl demleneceğini anlatan altı sayfalık özel makaleye.

1996 - Fizik

Duş perdelerinin neden içeri doğru dalgalandığı sorusunun kısmî cevabına…

2001 - Fizik

Kızarmış ekmeğin daha çok yağ sürülmüş yüzeyinin üstüne düştüğünü ispat eden çalışmaya…

2000 - Kimya

Biyokimyasal bakımdan romantik aşkın ciddi Obsesif Kompulsif Bozukluktan farkı olmadığı keşfine…

1998 - Güvenlik mühendisliği

Boz ayı saldırısına karşı dayanıklı bir kıyafet geliştirip bizzat test eden çalışmaya

1997 - Meteoroloji

“Tornado rüzgâr hızının ölçümünde hız ölçütü olarak tavuk yolma” başlıklı aydınlatıcı rapora…

2002 - Hijyen

Kedi ve köpek yıkamak için çamaşır makinesi yapanlara.

2004 - Mühendislik

Tepedeki keli yandaki saçlarla örtmenin patentini alanlara (ABD Patent No: 4.022.227).

2006 - Akustik

İnsanların neden kara tahtaya sürtünen tırnakların gıcırtısından hoşlanmadığını araştıran deneylere…

2014 - Fizik

Bir insan yerdeki muz kabuğuna bastığında, ayakkabı tabanıyla muz ve muzla zemin arasındaki sürtünmeyi hesaplayan çalışmaya…

2009 - Veterinerlik

İsmi olan ineklerin isimsiz ineklerden daha çok süt verdiğini gösteren çalışmaya…

2013 - Psikoloji

Sarhoş olduğunu düşünenlerin aynı zamanda kendilerini çekici de bulduğunu deneylerle doğrulayanlara…

2010 - Barış

Küfrün acıyı azalttığı yönündeki yaygın inanışı ispatlayanlara…

***

Ödüllere detaylı bakış

Kimya 1994

Teksaslı bir senatör, laboratuvarda kullanılan cam araç gereçlerin satışını izne bağladı. Bu, komitenin bilimi önleyenlere dikkati çektiği nice olaydan biri…

Ama bilim adamlarının yaptıkları da bundan aşağı kalmıyor. 1993’te Edebiyat ödülü, 10 sayfalık bir biyoloji makalesine yazar olarak adını yazdıran 976 kişiye gitmişti.

Biyoloji 1999

Acısız jalapeno biberi oksimoron gibi bir şey ama New Mexico Eyalet Üniversitesi’nden bir bahçecilik uzmanı ürettiği biberle bu ödüle layık görüldü. Biber, şeflerin acı olmayan ama hâlâ jalapeno tadını koruyan salsa sosları yapmasına izin veriyor.

***

Biyoloji 2004

Ringa balıklarının su altında gaz salarak (yani yellenerek) duyulabilir bir cıvıltı sesi çıkardığını ve bu sesle iletişim kurduğunu açıklayan iki ekip ödül aldı. Marc Abrahams’a göre bu araştırma bir de uluslararası olaya yol açtı: İsveç hükumeti bu sesin Rus casus denizaltılarından geldiğini sanıyordu.

***

Matematik 2006

Bu ödüle layık görülen iki araştırmacı, herkesin gözünün açık çıkması için grup fotoğraflarını kaç kez çekmek gerektiğini hesapladı. Özetini ister misiniz? 20 kişiden daha az insanın olduğu gruplarda insan sayısını üçe bölüp o kadar fotoğraf çekin.

***

Tıp 2007

Kazananlar, buluşlarını ve keşiflerini her yılın Eylül ayında Harvard Üniversitesi kampüsünde düzenlenen Nobel seremonisi sırasında sergiliyor.

2007’de kılıç yutmanın yan etkilerine ilişkin bir araştırmanın yazarı (en yaygın yan etki boğaz ağrısıydı) sahnede kılıç yuttu. Boğazının ertesi gün nasıl olduğuna dair bir bilgi yok.

Kamu Sağlığı 2010

Sakallardaki (özellikle de laboratuvarlarda çalışan personelin sakallarındaki) mikroplar ve toksinler üzerine yapılan araştırma Nobel komitesinin beğenisini kazandı.

Abrahams’ın dediğine göre, dünyanın her yanındaki biyolojik tehlike laboratuvarlarındaki güvenlik kılavuzlarına esas teşkil etti.

Edebiyat 2011

1996’da Stanford’dan bir felsefe profesörü, yapısallaştırılmış savsaklamanın teorisini yazarak, diğer önemli görevlerden (mesela not vermesi gereken sınav kâğıtlarını okumaktan) kaçınmak için başka önemli görevler üstünde çalışmanın başarıyı artırdığını öne sürmüştü. Nobel komitesinin savsaklayıcıları yazarı 15 yıl sonra ödüllendirdi.

***

 Fizik 2013

Siz de mi İsa’lığa soyunmak istiyorsunuz?

İtalyan araştırmacıları su üstünde yürümenin, daha doğrusu koşmanın yolunu bularak bir Nobel’i kazandı. İşin sırrı nedir derseniz, sizin 72 kilodan hafif olmanız gerekiyor, suyun da Dünya’da değil Ay’da olması gerekiyor.

***

NOBEL KAZANAN ÜNLÜLER

Theodore Gray

Popular Science’ın “Gri Madde” köşesinin yazarı 2002’de 118 elementin neredeyse hepsinden bir parça içeren periyodik tablo masasıyla Nobel’i kazandı.

İsviçre vatandaşı olan Gray’in, teknik olarak bu ikinci ödülü. Çünkü İsviçre vatandaşları “bitkilerin de bir onuru olduğu yönündeki yasal ilkeyi” kabul ettikleri için 2008’de bir ödül daha kazanmıştı.

Andre Geim

Geim ve bir meslekdaşı bir kurbağanın havada yükselmesini sağladıkları için Nobel’i kazandı. Çalışmaları yüksek güçlü elektromıknatısların manyetik özelliğe sahip olmayan nesneleri de kaldırdığını ispat ediyordu. Geim, 2010’da bir ödül daha kazandı ama bu seferki “Nobel” değil, gerçek “Nobel” fizik ödülüydü ve basit bir yapışkan bantla grafeni soyutladığı için verilmişti.

Joseph Keller

İsviçre vatandaşları haricinde Nobel ödülüne iki kez layık görülen pek az kişi vardır. Keller 1999’da ödülü su damlatmayan çaydanlıkla, 2012’de ise atkuyruğu yapılmış saçı etkileyen kuvvetleri hesaplayarak kazandı.

***

 Hayatın Bana Öğrettiği Bazı Şeyler:

Hayat haksızlıklarla doludur ama gene de güzeldir.

Kuşkuya mı düştünüz, öbür seçeneği seçin.

Hayat herhangi biriyle küsmek yahut darılmak için çok kısadır, düşünce tarzınızı olumlu yönde değiştirin.

Hastalandığınızda, işiniz sizi tedavi etmeyecektir ama aileniz ve dostlarınız bunu esirgemez. Onları aramaktan bezmeyin.

Kredi kartlerınızı her ay ödeyin.

Her tarışmayı kazanmanız ferekmez, kazanmamak da bir kazançtır.

Sevdiğiniz biriyle beraber ağlayın, sizin kendinizi iyi hissetmenizi sağlayacaktır.

Çocuklarınız büyüdüğünde, artık bu onların hayatıdır; baskı yapmayın.

Emeklilik zamanının geldiyse, borçsuz gitmemek için bir kenarda bir şeyleriniz olsun.

Çikolata çok lezizdir ama biraz kaçınmakta fayda vardır.

Mazinizle ilgili kaygılarınızı artık bırakın ki, şimdiki hayatınızı mahvetmesinler!

Çocuklarınızın sizi ağlarken görmesine izin verin ama fazla da abartmayın, çünkü onlar sizi hep güçlü görmek isterler.

Hayatınızı başkalarınınkiyle kıyaslamaktan vazgeçin; onların nereye ve nasıl ulaşacaklarını bilemezsiniz…

Bir ilişkiniz mevcutsa ve aşikâr olması gerekmiyorsa, içinde yer almayın.

Hayatta her şey göz açıp kapayıncaya kadar değişir!

Sıkılınca burnunuzdan derin bir nefes alıp, ağzınızdan verin ve zihninizi rahatlatın.

Sizi öldürmeyen her şey, daha da güçlü olmanızı sağlayacaktır.

Mutlu bir çocukluk yaşamış olmak için asla çok geç değildir ama ikinciye sahip olmak size kalmıştır ve başka hiç kimsenin de evladı değildir.

Hayatta sevdiklerinizin peşinden koşmanız icap ederse, neden böyle olsun diye bir cevap aramayın.

Mumları yakın, güzel çarşaflar kullanın.

Sevmeniz gereken kişi oradaysa, hemen koşup sarılın, en güzel çamaşırlarınızı giyin. Bunları özel bir fırsat için saklamayın, çünkü bugün özeldir.

Haklı olduğunuza inanmanız, en doğruyu bildiğiniz mânâsına gelmez, gözlerinizi açın.

Biraz sıra dışı olmanın vaktidir, yaşlanıp da göçüp gitmeyi beklemeyin.

Hiç kimse sizin mutluluğunuzdan önemli değildir, kıymetini bilin.

Beş sene zarfında olabilecek her türlü felaket senaryosunu gözden geçirin.

***

Daima hayatı, yaşamayı tercih edin.

Herkesi bağışlayın.

Kimin ne yaptığı hiç umurunuzda olmasın.

Zaman her şeyin en iyi ilacıdır. Ona vakit tanıyın.

Kötü olan her ne ise, değişecektir. Merak etmeyin.

Kendinizi çok fazla önemsemeyin.

Mucizelere inanın.

İşiniz çocuklarınızı sevmektir, ne yapacaklarına karar vermek değil.

 ***

Hayatı ötelemeyin, yapabileceklerinizle de yetinmeyin; hemen şimdi yapın.

Yaşlanıp büyümek hayatın önünde gider.

Çocuklarınız büyüdüğünde, aslında tek bir maziniz kalacaktır.

Tek önemli olan ne kadar sevildiğinizdir.

Her gün evden çıkın, mucizeler her taraftadır.

Bütün sorunları bir tarafa atarsak, onlar bizi bulabilir.

Daha iyi nasıl olsa gelecektir.

Kendinizi nasıl hissettiğinizin, giyindiğinizin veya görünüşünüzün önemi yoktur.

Ağlamaktan çekinmeyin ama tek başınızayken.

***

Hayatta ne yaptığınızın ehemmiyeti yoktu, o zaten bir hediyedir.

Bu arada, Orhan Pamuk en son Nobel alan Türk’tü, sırada kim var acaba?

Bir gün gelir de Abdullah’a verirlerse ya?

Bunu herkes hesaplamalı ve planlarını ona göre yapmalı!

Hâlâ Teksas'ta dünyanın düz olduğuna inananlar var...

Biz dün kutladık Bayramımızı, evde.

Ne Mutlu Türk'üm dedik hep beraber.

Selam durduk.

Aile içinde, sessizce… 

Mehmet Kerem Doksat – Tarabya - 11 Kasım 2015 Çarşamba