KURBAN KESME HAKKINDA

M. Kerem Doksat

25 Ekim 2012 Perşembe

9277

e

e

e

*

Kur’ân-ı Kerîm’in Yazıya Dökülmesinin Tarihi Hikâyesi Dahi Şâyan-ı Dikkattir.

Sahâbe, Hz. Muhammed’in zamanında Kur’ân’ı tamamen ezberlemiş ve yazmıştı. 23 yıl boyunca Cenab-ı Hak’tan gelen vahiy önce Hz. Muhammed tarafından ezberleniyor, vahiy kâtiplerine okuyarak yazdırıyordu. Bu arada okuma yazma bilen-bilmeyen diğer sahâbeler de Kur’ân’ı ezberliyorlardı. Hz. Muhammed Kur’ân’ın sadece ezberlenmesini yeterli görmüyordu. Sayıları 40’ı bulan vahiy kâtipleri “kemik, tahta, papirüs, deri ve kiremit inceliğindeki pişirilmiş tuğlalardan” bulabildikleri mâlzemeler üzerine yazıyorlardı. Hz. Muhammed zamanında vahiy ömrünün son zamanlarına kadar devam ettiği için iki kapak arasına alınamamıştı. Ebûbekir’in halifeliği zamanında meydana gelen Yemame Savaşı’nda 70 kadar hâfız sahâbenin şehit olması Müslüman’ları telaşlandırdı. Hz. Ömer’in teklifi ile hâfız ve vahiy kâtiplerinin en meşhuru olan Zeyd bin Sâbit başkanlığında bir komisyon oluşturuldu. Komisyon, sahâbede bulunan Kur’ân nüshalarını, Hz. Muhammed’in huzurunda yazıldığına dâir iki şâhit şartı ile toplattı. Böylece yazılı bütün metinler toplanarak bir araya getirildi. Kur’ân’ın asıl nüshası yazılarak Halife Hz. Ebûbekir’e teslim edildi. Bu nüshaya “İmam Nüsha (Mushaf)” denildi.

Hz. Ömer’in halifeliğinde Kur’ân öğrenimine ve hâfızlığa önem verilmiş, hâfız sahâbeler, yeni İslâm’a giren bölgelere gönderilerek eğitime devam edilmişti. Hz. Osman’ın zamanında Kur’ân eğitiminde bütünlük sağlamak için “İmam Mushaf” esas alınarak 7 nüsha yazdırılarak çoğaltıldı. Bunlar, Medine, Mekke, Şam, Kûfe ve Basra’ya gönderildi. Bu yedi nüshadan birisi İstanbul’daki Topkapı Müzesinde, diğeri ise Taşkent Müzesinde bulunmaktadır. Şu anda dünyânın her yanında bulunan, okunan, ezberlenen Kur’ân’la, İstanbul ve Taşkent’teki Hz. Osman’ın yazdırdığı Kur’ân arasında hiçbir farklılık söz konusu değildir.

Buna dahi ihtiyatla yaklaşan tarihçiler ve çok ilginç bir kitap da var, aşağıda kapağını ve girişini göreceksiniz.

*

Ben bütün kutsal kitapların müteşâbih (teşbihe açık) olduğunu düşünürüm ve inancımı, tercihimi ona göre tanzim ederim. Çünkü bütün kutsal âddedilen kitaplarda öyle ifâdeler ve vaatler, emirler vardır ki, akılcı düşünceden azıcık nasibi olan herkes bunlara dehşetle bakakalır. Gerek Tevrat’ta, gerekse Kur’ân’da bunlar hiç de az sayıda değildir. Bir tek Yeni Ahit’te pek yoktur ama o da Eski Ahit’le beraber okunur.

Bu açıdan bakarsanız, kesilecek olan kurbanın ne olacağı da temsilî ve tasvirî olarak çok geniş bir yelpazede değerlendirilebilir.

Tıpkı şeytan taşlamak gibi… Sanki orada ontolojik anlamda bir Şeytan var da, onu mu taşlayacaklar? Bâtınî mânâda taşlanan şey kişinin kendi günahları, ayıplarıdır. Taş dahi bir semboldür.

İşte, bu sebeple, “hayvan canı almak” mânâsında İslâm'da kurban kesmek farz da, vâcip de değildir, olamaz. Doğrusu Hac Bayramı'dır, arife kelimesi de Arafat'tan gelir.

İlâhlara kurban verme mitosu belki de insanlık tarihi kadar eski.

Bize de Hz. İbrahim'le ilgili rivayetten geçmiş.

Kurban Bayramı (Arapça: عيد الأضحى; 'Īd al-'Adhā, Farsça: عید قربان; Eid-e Gorbān), Müslümanlar tarafından Hicrî Takvime göre Zilhicce ayının onuncu gününden itibaren dört gün boyunca kutlanan bir dinî bayramdır. Zilhicce ayının onuncu, on birinci ve on ikinci günlerine 'Eyyâm-ı nahr' (Kesme günleri) ve bir önceki gün olan Zilhicce ayının dokuzuncu gününe Arife denir. Kurban Bayramı, aynı zamanda İslam âleminin her yıl Mekke'de hac fârizasını ifa ettikleri vakittir.

Kurban Bayramı, nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan birçok ülkede dinî bayram olmasının yanı sıra resmî tatil ilân edilir. Ramazan Bayramı ile beraber İslâm dinindeki en önemli iki bayramdan biridir.

Hicrî takvim bir ay takvimi olduğu için yıllar güneş temelli Miladî Takvim’den 11-12 gün kısadır. Bu sebeple Kurban Bayramı her sene 11-12 gün daha erken kutlanır. Yaklaşık 33 senede bir bayramı aynı tarihlere tekabül eder.

Konunun Mitolojik Yönü

Tanah’a göre İbrahim'in, eşi Sara'dan bir çocuğu olmuyordu ve İbrahim, Sara'dan bir çocuğu olması durumunda bunu Tanrı'ya Kurban olarak adadı. Tanrı, "İshak'ı, sevdiğin biricik oğlunu al, Moriya bölgesine git" dedi, "orada sana göstereceğim bir dağda oğlunu yakmalık sunu olarak sun.", 8-9-10-11-12-13: İbrahim, "Oğlum, yakmalık sunu için kuzuyu Tanrı kendisi sağlayacak" dedi. İkisi birlikte yürümeye devam ettiler. Tanrı'nın kendisine belirttiği yere varınca İbrahim bir sunak yaptı, üzerine odun dizdi. Oğlu İshak'ı bağlayıp sunaktaki odunların üzerine yatırdı. Onu boğazlamak için uzanıp bıçağı aldı. Ama RAB 'bin meleği göklerden, "İbrahim, İbrahim" diye seslendi. İbrahim, "işte buradayım" diye karşılık verdi. Melek, "çocuğa dokunma" dedi, "ona hiçbir şey yapma. Şimdi Tanrı'dan korktuğunu anladım, biricik oğlunu benden esirgemedin". İbrahim çevresine bakınca, boynuzları sık çalılara takılmış bir koç gördü. Gidip koçu getirdi. Oğlunun yerine onu yakmalık sunu olarak sundu" (Yaratılış: 22:2-8-9-10-11-12-13).

Kur'ân metinlerinde bahsi geçen çocuğun "yumuşak huylu bir erkek çocuk" olmasından bahsedilip ismini belirtilmemiştir (Sâffât Sûresi: 101). Fakat genelde İsmail olarak tefsir edilir ve Müslümanlar çocuğun İsmail olduğuna inanırlar.

Diğer İslâmî kaynaklara göre, İbrahim Peygamber’in eşinin kısır olması sebebi ile bir çocuğu olmayınca (bâzı rivayetlere göre 125 yıl) Allah'a yalvarır, dua eder. Kendisinin ve eşinin yaşlı olduğu bir zamanda mucizevî bir şekilde oğlu olur. Çocuk biraz büyüdüğünde, İbrahim Peygamber rûyasında onu kurban etmesi gerektiğini görür. Oğluna "Yavrum, ben rûyamda seni boğazladığımı gördüm. Düşün bakalım, ne dersin” der. O da, “babacığım, emrolunduğun şeyi yap. İnşallah beni sabredenlerden bulacaksın” cevabını verir. Peygamberlerin rûyaları normâl insanların rûyalarından farklı olduğundan bu bir emir olarak kabûl edilmiş ve İbrahim Peygamber oğlunu kurban etmeye götürmüştür. Ancak Allah'ın emriyle bıçak çocuğu kesmez. Bu esnada Cebrail kucağında bir koç ile gelir. Bu imtihan başarı ile geçildikten sonra bütün İbrahimî dinlerde Zilhicce ayının 10. günü aynı şekilde kurban kesilerek kutlanan bayram olmuştur. İslâm peygamberi Hz. Muhammed, Hac gibi terkedilen İbrahimî geleneği, tekrar hayata geçirmiştir.

İslâm'daki gibi belirli bir bayram zamanı ile ilişkilendirilen büyük bir kurban eylemi bugün varlığını sürdüren İbrahimî dinlerde nâdir görülse de, diğer İbrahim dinlerde de kurban kavramı mevcuttur. Arapça kurban kelimesi ile ilişkili olan İbranice korban kelimesi de sözlükte "yakınlaşmak" anlamına sâhiptir ve dinî bağlamda, şeklî uygulama açısından İslam'dakine benzer bir tür kurban etmeyi öngörür. Bugün Musevîlerin büyük bir kısmı hayvan kurban etmeyi kesmişlerdir bunun en büyük sebebi Mâbed’in var olmayışıdır; bununla birlikte hayvan kurban etmenin özellikle Mâbed mevcutken düzenli bir şekilde yapılan bir ibâdet olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte bu hayvan kurbanı büyük oranda günahlardan arınmak için yapılırdı ve İslâm'daki Kurban Bayramına benzer bir uygulama bağlamında ele alınmazdı.

Kurban Bayramı tarihleri

İslâm dininde kullanılan ve bayram günlerini tespit etmekte temel alınan takvim Ay (Lunar) Takvimi olduğu için, Gregoryen Takvimi yıllarında farklı günlere denk gelir. Aynı sebeple aynı Gregoryen yıl içerisinde iki Kurban Bayramı da yaşanabilir. 2012’de Kurban Bayramı tatili Türkiye'de 24-28 Ekim tarihleri arasında 4,5 gündür. 24 Ekim arife (yarım gün); 25-28 Ekim tarihleri bayramın 1, 2, 3 ve 4. Günleridir.

*

Demem o ki, illâki kutlayacaksak, bu aslında Kurban değil Hac Bayramı’dır.

Tamamen mitolojik kökenli ve büyüsel düşünceye istinad eden bu güzelim sevgi, saygı, dayanışma ve küslerin barışması, fakirlerin hatırlanması gibi pek çok hayırlı şeye vesile teşkil eden bu bayramı bir Acemi Kasap Hayvan Katliamı Bayramı’na çevirmeyelim.

Ve illâki kesecekseniz, Allah aşkına çocukların önünde yapmayın; ayıptır, günahtır!

   Dilerim öyle olur.

      Herkese hürmetler…

Mehmet (Muhammed'in Türkçe versiyonu, kültürel âidiyetim) Kerem (Arapça ama biz mâl olmuş, millî âidiyetim) Doksat (Rumca, evrensel âidiyetim).

---

---

---

---

---