Deniz limanları, tıpkı hava limanları gibi, bir ülkenin ve/veya bölgenin dışarıya açılan en önemli kapıları. Hem itibar, hem de dünyayla iletişim bölgeleri…

Buralardan hem yolcuklar, hem de Ro Ro Gemileri gibi araçlarla her sene milyonlarca ton malzeme ithal veya ihraç ediliyor. Cruise gibi turistik vapurlarla turlar düzenleniyor.

Gayet tabiidir ki, bu kadar karmaşık işlemler yapılırken uyulması gereken asgari birtakım tedbirler ve gözetilmesi icap eden ihtiyaçlar söz konusu.

***

Abraham Maslow’un Teorisi, insanların belirli kategorilerdeki ihtiyaçlarını karşılamalarıyla, kendi içlerinde bir hiyerarşi oluşturan daha üst ihtiyaçları tatmin etme arayışına girdiklerini ve bireyin kişilik gelişiminin, o an için baskın olan ihtiyaç kategorisinin niteliği tarafından belirlendiğini söz konusu etmektedir.

Bunlar Maslow’un kişilik kategorileri kendi aralarında bir dizilim oluştururlar ve her ihtiyaç kategorisine bir kişilik gelişme düzeyi karşılık gelir. Birey, bir kategorideki ihtiyaçları tam olarak gideremeden bir üst düzeydeki ihtiyaç kategorisine, dolayısıyla kişilik gelişme düzeyine geçemez. İşin ilginç tarafı, aslında bu gözlemlerinin çoğunu maymunlar veya diğer primatlarda (bize evrimsel açıdan en yakın hayvanlarda; mesela maymunlarda) yapmış, sonra bunları insanlara adapte etmişti. İnsancıl ve Davranışçı okulların bir sentezini yakalamıştır.

***

Maslow, başlıca ihtiyaçları şu şekilde kategorize eder:

Fizyolojik ihtiyaçlar (nefes, besin, su, cinsellik, uyku, denge, boşaltım, hattâ bir dereceye kadar cinsellik): Nefes alamayan, tuvalete gidemeyen veya uykusunu, gıdasını temin edemeyen insan kısa sürede –en azından- sağlığını kaybeder; uzun sürerse de ölür.

Güvenlik ihtiyacı (vücut, iş, kaynak, etik, aile, sağlık, mülkiyet güvenliği): Bu, çok önemli ve vazgeçilemez bir şeydir. Kendisini emniyette hissetmeyen birey ciddi derecede strese (zorlanma) girer her türlü çılgınlığı yapabilir. Saldırganlaşabilir veya korkudan dona kalıp ne yapacağını şaşırabilir (ilerlerse Katatoni ortaya çıkar vs). Bu sebeple, insanla ilgili her konuda, ortamda ve eylemde, en önemli temel ihtiyaç olarak bu aşama ele alınır.

Ait olma, sevgi, sevecenlik ihtiyacı (arkadaşlık, aile, cinsel yakınlık): Aile, toplumsal dayanışma, işçi-işveren anlaşmasının ve barışının temini, kişinin kendisini içerisinde çalıştığı firmaya, markaya veya kuruma ait hissetmesi. Sırf bu sayede pek çok kavga gürültünün yanı sıra, iş kazalarının da önüne geçilmiş olunacaktır. Partilerde, toplantılarda anlayış, empati (eşduyum), sempati ve sadakat de bu şekilde gelişebilir.

Saygınlık (itibar) ihtiyacı (kendine saygı, güven, başarı, diğerlerinin saygısı, başkalarına saygı): Karşılıklı diğerkâmlık (özgecilik), yardımseverlik, fedakârlık, koordinasyon gibi şeyler ancak bu sayede başarılabilir. Kendine güvenen, saygı duyabilecek kadar güçlü Ego gücü olan insanlar ancak başkaları için de hayırlı işler yapabilirler…

Kendini gerçekleştirme ihtiyacı (erdem, yaratıcılık, doğallık, problem çözme, önyargısız olma, gerçeklerin kabulü): Buna Kendini Aşma (self-transcendence) dahi katılabilir. Bir uzun yol kaptanı, mürettebatı veya yolcu gemisinin (mesela Cruise denen büyük turistik seyahat araçları) kaptanından tutun da, en basit hizmet elemanına kadar herkes ne kadar özüyle barışık ve kendini gerçekleştirebilmiş, aşabilmiş kişilerden oluşursa, seyahat de o kadar güzel geçecektir.

Kendini gerçekleştiren bireyin temel özellikleri:

-Hayatını son derece anlamlı görür, belirsizliğe tahammül edebilir.

-Kendilerini ve başkalarını oldukları gibi kabul ederler.

-Düşünce ve davranışları içtendir. Yapmacıklık çok azdır. Gülümseyince de, üzülünce de “sahicidir”.

-Kendi üzerinde yoğunlaşmaktan çok sorun üzerinde yoğunlaşırlar.

-İyi bir mizah anlayışları vardır. İcabında –dozunu aşmadan- kendileriyle dahi dalga geçebilirler. Şakacılık, fıkra anlatma ve eğlendiricilik gibi konularda yetkin olurlar.

-Çok yaratıcıdırlar. Mesela aşçıysa, grubun amaçlarına göre hemencecik yemekler tasarlayabilir.

-Topluma karşı bireysel bağımsızlıklarını koruyabilmişlerdir.

-Kültürlerinden belirli ölçüde bir bağımsızlık kazandıklarından, geleneksel, soyut ve stereotipik (yineleyici) idrak tarzlarına hapis olmazlar.

-İnsanlığın refahı ile ilgilenirler.

-Hayata nesnel bir açıdan bakabilirler.

-Hayatın temel deneyimlerini değerlendirirler.

***

Maslow’a göre birey için o an baskın olan ihtiyaçlar hangi kategoriye ait ise, diğer deyişle günlük etkinlikleri ağırlıklı olarak hangilerini doyurmaya yöneliyorsa, kişilik gelişmişlik düzeyi de onun iradesinden veya seçiminden bağımsız olarak bu ihtiyaç kategorisine karşılık gelen düzeyde bulunacaktır.

Yani Temel Güvenlik tesis edilememişse, aidiyet, sevgi, saygı da olamaz.

***

Belirli bir kategorideki ihtiyaçlar tam olarak karşılanmadan kişi bir üst düzeydeki kategorinin ihtiyaçlarını idrak edemez; böyle ihtiyaçları yoktur. Örnek olarak günlük olarak, karnını doyurabilen fakat güvenlik içinde bulunmayan, kendini sürekli olarak muhtemel bir tehdit altında hisseden bir insanın, dünya görüşünü geliştirmek için kitap okumak gibi bir ihtiyacı da olamaz.

Belirli bir ihtiyaç kategorisindeki taleplerin karşılanması durumunda kişi, bir üst kategorideki ihtiyaçları karşılamaya yönelecektir. Bu durum kişilik gelişme düzeyini de bir üst düzeye sürükleyecektir. Maslow’a göre psikologların yapması gereken, bireyin kendini gerçekleştirme (self-actualization “kendini gerçekleştirme”) aşamasına gelmesinin önündeki engelleri ortadan kaldırmasına yardım etmektir.

Bunların en hazin örneklerinden biri, meşhur Titanic Faciasıdır. “Asla batamaz” diye rapor verilen ve o dönemin jet sosyetesinin gözdesi olan bu geminin başına gelenleri bir hatırlayalım…

***

TİTANIC TRAJEDİSİ

RMS Titanic, White Star Line şirketine ait Olympic sınıfı bir yolcu gemisiydi. HarlandWolff (Belfast, İrlanda) tersanelerinde imal edilmişti. 15 Nisan 1912 gecesi daha ilk seferinde bir buz dağına çarpmış ve yaklaşık iki saat kırk dakika içinde Kuzey Atlantik’in buzlu sularına gömülmüştü. 1912’de yapımı tamamlandığında dünyanın en büyük buharlı yolcu gemisiydi. Batışı 1,514 kişinin ölümüyle sonuçlandı ve dünya savaşları dışındaki en büyük deniz felaketlerinden biri olarak tarihe geçti. Titanic’in batışının yol açtığı büyük can kaybı oranı birçok sebebe bağlanmaktaydı ama zamanla öne çıkan gerçek, geminin herkese yetecek kadar filika taşımıyor olmasıydı. Tam kapasitesi 3,547 kişi olmasına rağmen, gemideki filikaların toplam kapasitesi 1,178 kişiydi. Ayrıca kaza sırasında kadınlara ve çocuklara öncelik tanındığı için toplamda ölen erkek sayısı da çok orantısızdı.

***

Titanic’te zamanında mevcut olan en ileri teknolojiler kullanılmıştı. Birçok insan tarafından “batmaz gemi” olduğuna inanılıyordu ve bu inanış batmadan önce bu şekilde tanımlanmış ve lanse edilmişti. Bu derece ileri teknoloji ve eğitimli mürettebata rağmen batması birçok insanı şoke etti. Medya, Titanic’in ünlü kurbanları ve batışı ile ilgili efsaneleri sürekli gündeme getirmeye devam etti. Bu tartışmaların sonucu denizcilik kanunun değişmesi oldu.