Sevgili Mekâncılar

Mevsimsel Affektif Bozukluk (MAB) bir depresyon şeklidir. Mevsimsel Affektif Bozukluk’tan etkilenen kişiler her yıl aynı zamanda ve genellikle Sonbahar ve Kış aylarında depresyon belirtileri gösterirler.

Amerikan Aile Hekimleri Akademisine (American Academy of Family Physicians) (AAFP) göre, Mevsimsel Affektif Bozukluğun erkeklerden çok kadınları etkileme ihtimali daha yüksektir ve çocuklar ve ergenlere nadiren teşhis konur (AAFP).

MAB Kış Başlangıçlı Depresyon olarak da bilinir.

Yaz-başlangıçlı depresyon da MAB’ın bir türü olabilir, ama bu nadirdir.

NEDENLER

MAB vücudunuzun kimyasal denge ve iç saatindeki değişikliklerden kaynaklanabilir.

Vücudunuzun içindeki iki kimyasal olan melatonin ve serotonin duygudurumunuzu dengeli ve uyku düzeninizi sağlam tutmaya yardımcı olurlar.

Soğuk aylarda, melatonin ve serotonin düzeyleriniz değişebilir.

Bu azalma, sirkadyen ritminizi (biyolojik saatinizi) veya vücudunuzun ne zaman uyumanız ve uyanmanız gerektiğini bilmenize yardımcı olacak iç saatinizi bozabilir.

Sirkadyen ritminiz bozulduğu zaman, iyi uyuyamazsınız.

Bu değişiklikler duygudurumunuzu bozabilir ve depresyona yol açabilir.

Riskler

Bazı nüfus gruplarının Mevsimsel Affektif Bozukluk geçirme ihtimali diğerlerinden daha fazladır.

Kadınların MAB’a yakalanma riski daha yüksek olmasına rağmen, bu durumu olan erkekler genellikle daha şiddetli belirtiler gösterilecektir.

Bipolar Bozukluk gibi ruhsal hastalığın belirli biçimlerinden muzdarip insanların aynı zamanda MAB’dan muzdarip olma ihtimali daha yüksektir.

Ailede depresyon öyküsü, bu durumun başka bir faktörü olabilir.

Soğuk iklimlerde yaşayan insanlarda artan Mevsimsel Affektif Bozukluk gelişme ihtimali vardır.

Büyük ihtimalle bunun nedeni Kış boyunca Güneş ışığı saatlerinde azalmadır.

Önce şunu unutmamalıyız: Evrimsel açıdan hepimiz birer hayvanız ve hayatta atmosferi soluyarak duruyoruz. Herkes hasta olur ve bu ayıp değildir. Psikiyatrlar da insandır.

Belirtiler

Mevsimsel Affektif Bozukluk belirtileri kişiden kişiye ve MAB tipine göre değişir.

Kış başlangıçlı depresyon şunlarla karakterize edilir:

-iştahta değişiklik

-huzursuzluk ve sinirlilik

 -genelleşmiş kaygı

-enerji kaybı

 -baş ağrıları

 -hobi ve sosyal faaliyetlere ilgi kaybı

-normalden daha uzun saatler uyumak (8 saatten fazla)

-diyette değilken kilo alma

Kendisini mutsuz veya suçlu hissetme

***

Yaz başlangıçlı Mevsimsel Affektif Bozukluk’tan muzdarip insanlar Kış Başlangıçlı Depresyon’la aynı olan bazı belirtilerle karşılaşabilir.

Ancak, şunlar gibi ek veya farklı belirtiler sık görülür:

Cinsel istekte azalma yerine artma

Rejimde değilken kilo kaybı

Uykusuzluk

İştah kaybı

Teşhİs

Doktorunuz fiziksel bir muayene gerçekleştirecek ve MAB durumu olup olmadığını belirlemek için size duygusal sağlığınız hakkında sorular soracaktır.

Zihinsel durumunuz, ilişkileriniz, profesyonel hayatınız, yeme alışkanlıklarınız ve uyku programınız hakkında mümkün olduğunca fazla bilgi ile cevap vermelisiniz.

***

Hayatınızın tüm bu kısımları hakkında neler hissettiğinizi bilmek doktorunuzun kesin teşhis koymasına yardımcı olabilir.

Ayrıca doktorunuz Mevsimsel Patern Değerlendirme Formu denilen bir test uygulayabilir (bir ölçek. Bu, günlük aktiviteleriniz, beslenmeniz ve ruh haliniz hakkında bir dizi sorudur. Bu form yaygın olarak kullanılan bir teşhis aracıdır, ancak güvenilirliği kullanıcılara göre değişmektedir).

MAB teşhisi için Amerikan Psikiyatri Derneği'nin Ruhsal Bozukluklar Teşhis ve İstatistiksel El Kitabı’nın (American Psychiatric Association's DiagnosticStatistical Manual of Mental Disorders) (DSM) belirli kriterlerini karşılamanız gerekir:

En az iki yıl üst üste yılın aynı zamanında depresyon belirtileri gösteriyorsunuzdur.

Depresyonunuz sezon sonunda geçiyordur.

Depresyon için başka neden yoktur.

Tıbbî testler Mevsimsel Affektif Depresyon teşhisi koymanın başka bir bileşenidir.

Doktorunuz hormon seviyelerinizi ölçmek için kan testleri yapılmasını isteyebilir. Bu test belirtilere neden olabilecek altta yatan bir durum olup olmadığını belirleyecektir.

Tedavi

Işık terapisi MAB için temel tedavi yöntemidir. Bir taşınabilir ışık kutusu güneş ışığını taklit eden parlak bir ışık sağlar. Fototerapi de denilen ışık tedavisi, kış sezonu boyunca kullanacağınız günlük bir tedavi yöntemidir.

Kuzey Avrupa Ülkelerinde etkilidir ama Türkiye’de işe yaramaz.

Genellikle, her gün 30 dakikalık ışık seansı duygudurumunuzu düzeltecek kimyasallar üretmesi için beyninize yeterlidir.

Dışarıda güneşte oturmanın veya solaryuma gitmenin özel ışık kutusu ile aynı sonuçları vermediği unutulmamalıdır.

Kutudan birkaç metre uzakta oturacaksınız ve ışık cildinize zarar vermez.

Bazı insanlar için fototerapi kış başlangıçlı depresyon tedavinde yeterli olmayabilir Ayrıca Yaz-başlangıçlı depresyon için hiç etkili olmayabilir.

Bu durumlarda, antidepresan ilaçlar sizi biraz rahatlatabilir.

Prozac, Zoloft ve Paxil Mevsimsel Affektif Bozukluk tedavisinde yaygın olarak kullanılan ilaçlardır.

Psikoterapi, mevsimsel affektif depresyonunuzu tedavi etmek için başka bir yol olabilir. Bir terapist ile konuşmak vücudunuzun kimyasal reaksiyonlarını değiştiremese de, davranışınızı değiştirmek ve size belirtileriniz için sağlıklı başa çıkma mekanizmaları vermeye yardımcı olabilir.

Nitelikli bir danışman ile duygularınızı tartışmak olumsuz duygularınızı pozitif düşüncelere değiştirmenize yardımcı olabilir.

Ayrıca proaktif olarak kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olabilirsiniz.

Egzersiz yapmak, dengeli bir diyet takip etmek ve kendinizi doğal ışığa maruz bırakmak ruh halinizi düzeltebilir.

Penceredeki panjurlarınızı açık tutun ve anksiyetenizi rahatlatmak için her gün yürüyüşe çıkın.

Beklenti

Işık terapisi, ilaç ve davranış değiştirme Mevsimsel Affektif bozukluğu olan çoğu insana yardım edebilir.

Eğer siz veya MAB’ı olan sevdiğiniz bir kişi intihar düşünceleri veya eylemleri sergilemeye başlarsanız veya başlarsa hemen en yakın sağlık kuruluşuna bildirmelisiniz. Neslim’in ve benim GSM numaralarımız zaten internette mevcut: +905323110015, +9053355640 35

Bu aralar mutlaka gelmesi icap eden bazı hastalarımı telefonla arıyorum ama nedense bir kısmı çeşitli bahanelerle randevularına gelmiyor.

Hâlbuki Kış Mevsimine geçiş başta Bipolar Bozukluk olmak üzere, bütün psikiyatrik bozukluklarda artışa sebep olur.

Hastalıktan kaçmanın faturası tekrar hastalanmak olabilir.

İnsanlık, birlik, dirlik ve evrimle kalın. 

Mehmet Kerem Doksat – Tarabya – 6 Kasım 2017