Değerli Mekâncılar,

Cerrahpaşa’dayken bile en çok birkaç tane rastladığım bir sendromu tanıtmak istiyorum; bazı meslekdaşlarım benim koruyucu etkim olduğunu söyleyerek takılırlardı):

Antipsikotik (özellikle Norodol, Stilizan gibi klasik nöroleptiklerle) tedavi esnasında görülen, potansiyel olarak ölümcül bir sendromdur ve çok ciddi olarak sevk ve idare edilmeli, teşhisten kuşkulanıldığı anda aşağıdakiler tedavide uygulanmalıdır:

Genellikle nöroleptik (antipsikotik yani DA₂ antagonisti ilaç)

tedavisinin ilk iki haftası içinde başlar.

***

Hastaların %50’sinde ateş, kas sertleşmesi, zihinsel durum değişikliği

ve otonom sinir sistemi dengesizlik dörtlemesi ile kendini gösterir. 

Nadiren antidepresanlar (Seçici Serotonin Geri Alımı İnhibitörleri),

antikonvülsanlar, antiemetikler (metoklopromid: Metpamid gibi) ve

antiparkinson ilaçları (levodopa) gibi diğer ilaçlarla da benzer klinik

bulgular ortaya çıkabilir.

***

Hipertansiyon (130/80 mm Hg üstü), kalp çarpıntısı, vücut ısısında

aşırı yükselme (41-41 C° ve kas rijiditesi (kurşun borusu gibi eğilip

bükülememe tarzında sertlik) ile karakterizedir.

***

Nöroleptik Malign Sendromun belirtileri:

Bilinç değişiklikleri, vücut ısısının aşırı yükselmesi, konuşma

bozukluğu (sıklıkla mutizm: konuşamama), Otonom Sinir Sistemi

İşlev Bozukluğu ve Hareket Bozukluğudur.

Bazı organik ve psikiyatrik bozukluklara olan benzerliğinden dolayı

bu sendrom gözden kaçabilir veya teşhis koymak zorlaşabilir.

***

Aynı zamanda deliryum (konfüzyon: eski adıyla amentia)

vak’alarında meydana gelir.

Bilinen bir psikiyatrik bozukluğu olan ve nöroleptik ilaç alan

herhangi bir hastada nöroleptik malign sendrom göz önünde

bulundurulmalıdır.

Nöroleptik malign sendrom için çeşitli teşhis kriterleri geliştirilmiştir.

En sık kullanılan Nierenberg ve arkadaşları tarafından oluşturulan

kriterlerdir:

Nierenberg, teşhis kriterlerini kesin, majör ve minör olarak üçe ayırır:

4 Majör kriter veya 3 majör, 3 minör kriter yeterlidir. 

A- Nierenberg Nöroleptik Malign Sendrom Teşhis kriterleri

Olmazsa olmaz kriterler:

1. Son zamanlarda antipsikotik tedavi kullanımı

2. Son zamanlarda diğer dopaminerjik ajan kullanımı

3. Son zamanlarda dopaminerjik bir agonistin kesilmesi

Majör Kriterler

1. Hipertermi (vücut ısısı diğer sebepler olmaksızın >38 C° üzerine

çıkması).

2. Adalelerde kurşun boru rijiditesi (sertliği)

3. Serum kreatin fosfokinaz düzeyinde yükselme (normalden 3

kat fazla)

4. Otonomik disregülasyon (iki veya daha fazlası; terleme,

taşikardi, yükselmiş veya kan basıncı düşmesi)

5. Bilinç durumunda değişiklik (komaya kadar varabilir)

 ***

Minör Kriterler

1. Otonomik işlev bozukluğunun diğer bulguları (enkontinans: idrar

ve nadiren büyük abdest tutamama), kalpte ritim bozuklukları veya

henüz majör kriterler altında yer almayan özelliklerden bir tanesi).

2. Solunum sıkıntısı: Takipne: (sık sık nefes alıp verme), dispne: zor

soluk alıp verme, hipoksemi (yetersiz nefes alıp verme veya solunum

yetmezliği.

3. Lökositoz (Beyaz küre sayısının12.000 üzerinde olması.

4. Ektrapiramidal bulgular (tremor, dişli çark belirtisi, distoni,

koreiform hareketler)

B– Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından oluşturulmuş teşhis

kriterleri (DSM-IV teşhis kriterleri) oldukça sık kullanılanlar

arasındadır.

A kriterinin her ikisinin ve B kriterlerinden en az 2 maddenin

varlığında teşhis koyulabilir.

a kriterleri

1. Kas rijiditesi

2. Yüksek ateş

b kriterleri

1. Terleme

2. Disfaji

3. Titreme

4. Enkontinans (idrar veya nadiren büyük abdest kaçırma)

5. Bilinç değişikliği

6. Mutizm

7. Taşikardi

8. Yüksek veya değişken kan basıncı

9. Lökositoz

10. Kas hasarını gösteren laboratuar bulguları (örn. CPK yani kreatin

fosfokinaz yüksekliği)

c kriteri

Bu durum bir başka tıbbî hastalığın mevcudiyetiyle daha iyi

açıklanamaz.

d kriteri

Bu durum bir başka zihinsel bozukluk ile daha iyi açıklanamaz.

Nöroleptik Malign Sendrom Tedavi

Hava yolu, solunum ve dolaşımın kontrol altına alınmasıyla başlar.

Antipsikotik tedavi acilen kesilmelidir.

***

Hasta soğutulmalı (kollarının ve bacaklarının arasına soğuk hatta

buzlu bezler yerleştirilmesi) ve kristaloid ile yeniden hidrate

edilmelidir (vücut sıvısı yeterli hâle getirilmelidir)

***

Tedavide dopamin agonistleri (örneğin bromokriptin yani Parlodel

Tablet 2.5-10 mg günde üç kere ağızdan) veya amantadin 100 ila

200 mg günde iki kere kullanılması faydalı olabilir.

Gerektiğinde kas rijiditesini azaltmak için dantrolen (1 mg/kg.)

intravenöz uygulanır.

***

Dantrolen’in 10 mg/kg/gün dozu karaciğer zehirlenmesi riski

sebebiyle aşılmamalıdır.

***

Hem bu üç ilacın ve aynı zamanda kalsiyum kanal blokerleri (İsoptin)

ve benzodiyazepinler (Klonazepam: Rivotril) gibi tavsiye edilen diğer

ilaçların yararı hâlen tartışılmalıdır.

Dirençli vak’alar için EKT uygulaması da tedavi tavsiyeleri arasında

yer almaktadır.

Bilimle, esenlikle ve dirlikle kalın. 

Mehmet Kerem Doksat – Tarabya – 29 Temmuz 2017