Malûm, ortalığa bomba gibi bir video düştü.

Amiyotrofik Lateral Sklerozis’ten mustarip olan dünyâ çapında ünlü Profesör Stephen Hawking’in videosu yayımlandı:

Bilimsel ve diyalektik düşünce içerisinde, Profesör Stewen Hawking, Büyük PATLAMA’dan önce zaman olmadığı için, kâinatı bir Tanrı’nın yaratmış olamayacağını, çünkü bunun için zamanı, daha doğru bir ifâdeyle de vakti olmadığını söylüyor, sonunda da “Tanrı yoktur” diyor.

Hâlbuki ezel de, ebed de, yâni zaman da mahlûktur (yaratılmıştır). Her şey tek bir Hakikat’in tecellileridir, o da Allah’tır (Tanrı, Tengri, Gott, God, Lord vs.).

En sonlarda ettiği biz söz ise çok şâyan-ı dikkat: “Muhtemelen bir Cennet veya Cehennem de yok… Şükürler olsun”!

Hazin bir şekilde gülümsedim, empati kurduğumda ise hüzün duydum.

Ne kadar da âlet edevat icat etseler, bir gün gelip ölecek ve derinden derine korkuyor. Ateizm dinine sarılıyor ama bir Cennet de olsa fena olmaz demeğe getiriyor.

*

Bilimsel düşünceyle “Tanrı vardır” veya “Tanrı yoktur” denmesinin sâdece absürdite olduğunu kaç kere yazdım.

Bu absürditeye, maalesef, Sevgili Celâl Şengör de düşüyor ve o nev-i şahsına münhasır şirinliği olmasa, belki de birileri saldırıverecek çünkü ortalık cehâlet, eleştirel düşünce yoksunluğu dolu kitlelerin elinde.

*

Şimdi hermenetütike geri dönelim…

Vahdet-i Vücûd (Panenteizm) telâkkisi hem bütün semâvî dinlerle, hem de kadim bütün dinî mistik öğretilerle, üstelik Materyalizm’le de barış sağlayan, aslında hiç de yeni olmamasına rağmen, keşfederek sarılmamızı sağlayabilecek bir WELTANSCHAUUNG yâni dünyâ görüşü.

Büyük Patlama veya Big Bang’e bakalım…

İlk olarak 1920’lerde Rus kozmolog ve matematikçi Alexander Friedmann ve Belçikalı fizikçi Katolik papaz Georges Lemaître tarafından ortaya atılan, evrenin bir başlangıcı olduğunu varsayan bu teori, çeşitli delillerle desteklendiğinden geniş ölçüde kabûl görmüştür. Teorinin temel fikri, hâlen genişlemeye devam eden evrenin geçmişteki belirli bir zamanda sıcak ve yoğun bir başlangıç durumundan itibâren genişlemiş olduğudur. Georges Lemaître’in önceleri “ilk atom hipotezi - atomo primitivo” olarak adlandırdığı bu varsayım günümüzde Büyük Patlama Teorisi adıyla yerleşmiş durumdadır. Modelin iskeleti Einstein’ın Genel İizâfiyet Teorisi’ne dayanmakta olup, ilk Big Bang modeli Alexander Friedmann tarafından hazırlanmıştır. Model daha sonra George Gamow ve çalışma arkadaşları tarafından savunulmuş ve ilk nükleosentez olayı eklenmek sûretiyle geliştirilerek sunulmuştur.

Âlemler içerisinde âlemler, paralel, eşiz ve sonsuz evrenler ve dâima varlığını sürdüren çekim gücü (grativite).

Ve bunları buluşturabilecek bir Hermeneütik!

Ne diyordu Yûnus: Cennet cennet dedikleri Birkaç köşkle birkaç hûri İsteyene ver sen ânı Bana seni gerek seni…

Bana ilimle dinin sûlhu için çoktan beri çok sempatik gelen ve benimsediğim fikirlerimi sizlerle de paylaşmak keyif oldu…

Ahmakça tevekkül yerine irâde-i cüz’iyeyi bize sunan…

Tanrı ve Allah ve diğer her türlü isimle anılan Hakikat’in bizdeki yerini, aslında her şeyin O olduğunu hatırlatan bir açılım…

Ben bu işi kendi içimde çözdüm…

Diyalektik Teizm (Pananteizm veya Vahdet-i Vücûd) Felsefesi beni rahatlattı.

İngiliz mütefekkir Alfred North Whitehead, (1861–1947) “Tanrı’nın her türlü değişmenin ötesinde değişmez bir niteliği ve bunun yanında bir de değişen ve oluşan bir niteliği vardır” der. Bertrand Russell’la beraber Principia Mathematica kitabını yazdı.

Katı Teist inançlara karşı çıktı: Tanrı değişmeyen yanıyla hareketi, varoluşu başlatmıştır ve kâinatın şuûrundadır. Ancak Tanrı bu konumda kalmış olsaydı, primum movens, hür, ezelî ve yetkin olarak kalacak ama varoluşa katılmamış olacaktı. (Tabii, primum movens deyince kozmogoniden veya kozmogeniden [zaman zaman kozmojeni de denir] bahsetmemek olmaz: Kâinatın menşeinin araştırılması veya bununla ilgili teori demek: “Evren doğumu.” Kozmogoni kelimesi Türkçe’ye, Fransızca cosmogonie kelimesinden geçmiştir, bunun ise menşei de Lâtince cosmogonia’ya dayanır. Cosmogonia da Yunanca kosmogonia menşelidir; Yunanca kosmos “kâinat, âlem, evren” anlamına gelirken, gonos kökü “döl, doğmak” anlamlarına gelir. Kozmogoniyi, kozmoloji terimi ile karıştırılmamalıdır. Kozmoloji, bir başka adıyla evrenbilim, evreni (kâinatı, âlemi) inceleyen daldır. Bu sebeple evreni genel olarak inceler; evreni doğuşundan sonuna kadar inceler, evrenin tabiatı ve ihtiva ettiklerinin tabiatına kadar, evrene dâir her şeyle ilişkilidir. Bundan farklı olarak, kozmogoni sâdece evrenin doğuşu, menşei ile ilgilidir. Kozmogoni illâki bilimsel olmak zorunda değildir; çağdaş bilimin ortaya çıkışına kadar kozmogoni sıklıkla dinî bir karaktere sâhipti. Bugün farklı kozmogoni anlayışları incelenirken sıklıkla ayrım yapılır; dinî karakterde olan kozmogoniler dinî kozmogoni, bilim temelli incelemelerse fizikî kozmogoni başlığı altında işlenir).

Diğer niteliği ile ise Tanrı, değişme ve oluşma sürecinin içinde ve şuûrundadır. Bu sebeple Tanrı’nın kâinatta mündemic (kâinatin maddesine karışmış-içinde bulunan, içkin) olduğunu söylemek de doğrudur. Kâinatın Tanrı’da mündemic olduğunu söylemek, Tanrı-Kâinat ilişkisinin karşılıklı olduğunun farkına varışın göstergesidir.

Süreç Felsefesi olarak da ifâde edilen ve Alfred North Whitehead’le başlayan bu akıma Pan-enteizm veya Diyalektik Teizm de denir. Pan-enteizme (kısaca Panenteizm’e) göre Tanrı, hem mutlaktır, hem de değişendir. Hem zamanın içinde, hem dışında, hem sonlu, hem de sonsuzdur. Aynı zamanda hem kısmî hem küllî, hem sebep hem sonuçtur.

Amerikalı filozof Charles Hartshorne (1897-2000), Tanrı’nın bir mücerret (soyut), bir de müşahhas (somut) iki yüzü olduğunu söyler. Soyut niteliğiyle Tanrı, mutlak, etkilenmez, erişilmez ve değişmezdir. Somut yanıyla ise etkilenir ve değişir. Tanrı bu iki niteliğinde de yetkindir. Ancak bu kemâl klâsik Teizm’deki gibi değildir. Oradaki kemâl değişmeyen donmuş bir kemâldir. Buradaki yetkinlik değişir, ancak bu değişme İlâhî bir değişmedir. Yâni kemâle doğru değil, kemâl içinde bir değişmedir. Teizm’in klâsik creatio ex nihilo (yoktan yaratma) görüşünü kabûl etmeyerek, creatio ex materia (önceden mevcut maddeden yaratma) fikrini benimser. Bu târifle de hem Panenteizm’den, hem Deizm’den hem de Panteizm’den ayrılır.

Monizm’le de akrabadır: Monizm, her şeyin bir tek zaruretin, ilkenin, madde veya enerjiden olduğunu iddia eden görüştür. Mutlak olarak iki tür madde (veya zaruret, ilke) olduğunu ileri süren Düalizm’den ve mutlak olarak birçok türde madde (veya zaruret, ilke) olduğunu ileri süren Plüralizm’den ayrılmaktadır. Felsefe alanında temel sorulardan biri olan teklik-çokluk sorununa çokluğun da aslında tek olabileceği görüşünü getirmektedir. Genellikle Monizm’in Panteizm, Panenteizm ve mündemic (içkin) bir Tanrı inanışı ile ilişkili olduğu düşünülür. Ayrıca, Absolutizm ve Monad da Monizm’le yakından ilgilidir. İlk temsilcisi Elea’lı Parmenides’tir (Παρμενίδης ὁ Ἐλεάτης). Pisagor (Pythagoras) da Monist olarak bilinmektedir. “Bir” sayısı Pisagor’a göre mutlak ve kutsaldır.

Aynı zamanda Çok’u da içinde barındırmaktadır. Bu inanç, Hinduizm’in de temelini teşkil eder.

Lûtfen, vaktiniz olursa http://www.keremdoksat.com/2006/09/01/sevgi-ve-bilgi-hakkinda-kisa-bir-hikaye/ makalemi okuyun.

Aslında tam 3 senede yazılmıştır bu deneme.

Özetlersek, Panteizm ile Panenteizm arasında önemli bir fark vardır. Panteizm’de her şey Tanrı’dır. Panentezim’de ise, her şey Tanrı’dan sudûr etmiştir (emanation: oluşmuştur: Lâtince emanare’den “akarak teşekkül etme” yâhut “kuvvetle fışkırarak oluşma”). Rûhun tek amacı, oluştuğu Tanrı’ya dönmektir. Bunun da yolu tek kâinatşümûl yasa olan tekâmülden geçmektir.

Muhyiddin-i ibn-ül Arabî’nin marifetullah ilminden insanlara aktardıklarının hülâsasının bir örneği şudur: “Lâ mevcude illallah” yâni “Allah’tan başka mevcûd yoktur”.

İslâm’ın düsturu olan La ilaha ilAllah (Arapça: لا إله إلا الله) (Türkçe’de lâ İlâhe İllallah diye söylenir) muhteşem bir ifâdedir. Zâhirî olarak, sıklıkla “Allah’tan başka tapılacak ilâh yoktur” diye tercüme edilir. Bâtınî olarak ise “her şey zâten Allah’tır ve ondan başkası yoktur” demektir. Çünkü tapanla tapılan arasında ontolojik bir fark olmaz, olamaz.

İşte, bu çok kritik nüans, Vahdeti Vücûd’un formülünün, “La ilaha illallah”’ın tasavvufî açılımının “Lâ mevcude illallah” deyişinde açıklığa kavuşmasıdır.

Teizm’in klâsik creatio ex nihilo (yoktan yaratma) görüşünü kabûl etmeyerek, creatio ex materia (önceden mevcut maddeden yaratma) fikrini benimsediğimizde, aslında Profesör Stewen Hawking’den farklı ne demiş oluyoruz?

Hiç!

Ama insanın içi ümitle doluyor.

Pederi, Anamı, Rebiî Dayı’yı, Tanju’yu, Bobby’i, Mozart’ı…

Sarılabileceğim bir ütopya veriyor bana.

Üstelik bu bir din değil…

Sâdece bir felsefe.

Bir hermeneütik.

Hayat bir dirhem bal yemek için çiğnenen bir tutam keçiboynuzu.

Bana ona mânâ yükleme bahtını tanıyor.

Bırakın o da bende kalsın…

Unutmadan…

Pek Muhterem Tanju Koray ve Muhterem Levent Unutulmaz Üstâdlarım,

Bu akşam güneş denize batarken, buz gibi rakıyı“Ateş” diyerek kaldıracağım ve ayakta, kollarım üçgen vaziyetinde içeceğim.

Eh, alıştılar zâten, “bu Kerem olmuş bir kerrem” diye güler geçerler…