Sevgili Mekâncılar

Uyku apnesi  olarak da bilinir. Uyku sırasındaki solunum duraklamalarından sulunum duraklamalarından kaynaklanan ve uyku düzeninin bozulmasına sebep olan önemli bir hastalıktır.

Uyku apnesi uykuda hava akımının en az 20 saniye süreyle dakikadaki normal değerinin %20'sine ve daha altına düşmesi ile tanımlanabilir.

Uykudaki solunum duraklamaları sonucunda kandaki Oksijen miktarı azalır ve karbon monoksit miktarı artar.

Uyku apnesi bir problem veya solunum bir tıkanıklık nedeniyle uyku apnesi oluşabilir.

Bazen de bu her iki durum birlikte olmaktadır. Bu hastalığın değerlendirilmesinde sadece solunumun durması apne değil aynı zamanda solunumun azalması hesaba katılmaktadır.

Yüksek gürültülü horlama, aşırı sinirlilik, odaklanma bozukluğu, sabah baş ağrısı gibi sorunlar uyku apnesinin sonuçları olarak ortaya çıkabilir.

Hastalarda, hastalığın seviyesine göre bu sorunların biri, birden fazlası veya hepsi birden görülebilir.

Teşhis ve Tedavi

Çeşitleri

Tıkayıcı Uyku Apnesi  

Merkezî Uyku Apnesi Senderomu

Merkezi Uyku Apnesi Sendromu

Bileşik Uyku Apnesi

Uku Apne Sendromu

Apne tedavisi uygulanan bir bebek

Çağımızın önemli rahatsızlıklarından biri olarak kabul edilen uyku apnesi, tedbir alınmadığı takdirde ölümle sonuçlanabilmektedir.

Hastalığın bu denli ciddi sonuçları olduğu toplum içinde çok fazla bilinmemektedir. Bu hastalığa yakalanan kişilerin büyük bir çoğunluğu hastalığı fark etmedikleri veya önemsemedikleri için genellikle hekime gitmemektedirler.

Solunum durmaları (apne) veya azalmaları (hipopne) gece içinde yüzlerce defa tekrarlayabilmekte ve bunların ancak çok az bir kısmı hastanın yakınları tarafından fark edilmektedir.

Bu nedenlerle ve doğuracağı sonuçlar bakımından uyku apnesi uzmanlarca sinsi ilerleyen bir hastalık olarak nitelendirilmektedir.

Uyku apnesi acil tedavi gerektiren hayati bir hastalıktır. Zamanında tedavi edilemezse kalp krizi, felç, iktidarsızlık, (empotans), düzensiz kalp atışları gibi sorunlara yol açar.

Ayrıca kazalara, iş verimsizliğine ve sosyal problemlere neden olabilen gün içi aşırı uyku hâline sebep olur.

Gündüz uykululuğun trafik kazalarına da yol açtığı yapılan çalışmalarla gösterilmiştir.

Muhtemel riskler ve sonuçlar için alttaki uyku apnesinin sonuçlarına bakılmalıdır bölümüne bakılabilir.

Kimlerde görüldüğü

Tıbben ciddî kabul edilen uyku apnesinin toplum içindeki yaygınlığı yüksektir. Uyku apnesi her ne kadar erişkinlerde, erkeklerde, horlayanlarda, menopoza girmiş kadınlarda, yaşlılarda ve kilolularda daha sık görülmekte ise de bu hastalık çocuklarda, genç kadınlarda ve zayıf insanlarda da tespit edilmektedir.

Kısaca uyku apnesi her yaşta görülebilen bir hastalıktır.

Kadınların en az %2’sinde ve erkeklerin %4’ünde görülmektedir. Bu rakamlar hastalığın en az astım ve şeker kadar yaygın olduğunu göstermektedir.

Çocuklarda uyku apnesi büyük bademciğe ve geniz etine bağlı olarak gözlenebilir. Ayrıca alkol ve sigara bağımlılarında, yanlış uyku pozisyonu, aşırı kilolularda, alt çenesi gelişim geriliği gösterenlerde, boyun yüksekliği kısa olanlarda, allerjik olanlarda, antihistaminik, kas gevşetici veya sakinleştirici gibi ilaç kullananlarda da uyku apnesi görülme riski yüksektir.

Apneli hastalarda 10 saniyeden başlayan solunum duraklamaları bir dakikadan fazla sürelere kadar devam edebilir.

Uykuları boyunca saatte 10’dan fazla tekrarlayan, 10 saniyeden bir dakikaya varan nefes durmaları ile boğulurcasına mücadele eden kişilerde uyku ve Oksijen yetersizliği oluşmaktadır.

Bunların sonucu olarak hastalarda büyük sorunlara rastlanmaktadır.

Gündüz aşırı uyku hâli

Gece uyku kalitesinin bozulması nedeniyle gün boyunca kendini yorgun hisseden hastaların kitap okurken veya televizyon seyrederken uyuklamaları olabilir.

Bu özellikle araç kullanan hastalar için önemlidir. Uyku apne sendromu olan hastaların trafik kazası yapma riski normalden 8 kat fazladır. Bu da hastalarda inanılmaz derece yorgunluğa dolayısıyla konsantre olamamaya neden olur.

Diğer belirtiler

Uyku apnesi sorunu yaşayan hastalarda; mide yanması, bacaklarda şişkinlik, gece boyunca idrara çıkma, uyurken terleme ve göğüs baskısı gibi belirtiler de görülebilir.

Uyku apnesi tedavisinde kullanılan CIPAP cihazı

Uyku apnesi belirtilerini gösteren ve benzer şikâyetlere neden olan değişik uyku bozukluğu hastalıkları da vardır.

Bu nedenle uyku apnesinin kesin teşhisi ve şiddetinin ölçülebilmesi laboratuarda yapılan uyku çalışması adı verilen gelişmiş bir teknikle mümkündür.

Uyku laboratuarlarında "poligrafik tetkik" adı verilen incelemelerin yapılması gerekmektedir.

Uyku sırasında birçok parametrenin kaydedildiği “ tetkik", beyin bölgelerinin aktiviteleri, uykunun yapısı ve uyku bozuklukları hakkında sağlıklı ve bilimsel bilgiler veren modern bir laboratuar yöntemidir.

Bu yöntemle, solunum hareketleri, uyku sırasında hastanın oksijen miktarı, kalp ritmi ve EKG kayıtları yapılarak bunların beden fonksiyonları üzerindeki etkileri incelenir.

Uyku testlerinden sonra elde edilen bilgiler değerlendirilerek uyku apnesinin var olup olmadığı varsa, şiddeti belirlenip ne tür bir tedavinin gerektiğine karar verilir.

Uyku apnesi tespit edilen hastalarda vakit geçirmeksizin tedaviye  başlanması gerekir.

Uyku apnesinin teşhisi koyulan bazı hastaların KBB uzmanının kontrolünden geçmesi uzmanlarca tavsiye edilir. Apnenin sebebi anatomik  bozukluklardan kaynaklanıyorsa cerrahi yöntemler, ağız içi protezler uygulanabilir.

Uyku apnesinin henüz ilaçla tedavisi bulunamamıştır.

Çoğu uyku apnesi vakalarının tedavisinde, hastanın uyku sırasındaki solunumuna yardımcı olan cihazlar kullanılır. Bu cihazlardan bazıları şunlardır:

Özellikle tıkayıcı apnenin en etkili tedavisi CPAP (Continious Positive Airway Pressure) (Sürekli Pozitif Hava Yolu Basıncı) cihazının uygulanmasıyla olur.

Bu cihazın kullanılmasındaki amaç hastaya sürekli ve sabit olarak hava basıncı uygulayarak uyku sırasında kapanan üst hava yollarını açık tutmaktır.

CPAP cihazı hastanın burnuna yerleştirilen veya burun ve ağzı tamamen içine alan, yumuşak silikon bir maske ve bunu cihaza birleştiren hortumdan ibarettir.

Hafif ve orta şiddetli vakaların tedavisinde kullanılan bu cihazın olumlu etkisi birkaç gün içinde görülür.

Tıkayıcı uyku apnesinin daha ağır olan vakalarında hem nefes alma hem de nefes verme durumlarına göre özel olarak hava basıncını ayarlayan BIPAP® (Bi-level Positive Airway Pressure) veya VPAP™ (Variable Positive Airway Pressure) cihazları kullanılır.

Bu cihazlar bileşik uyku apnesinin hafif vakalarının tedavisinde de başarılı sonuçlar vermektedirler.

Bileşik ve merkezi tipteki uyku apnesi tedavisinde, özellikle durumu ağır olan hastalarda, uyku sırasında nefes alış verişi çeşitli değişik tekniklerle düzenleyen APAP (Automatic Positive Airway Pressure), xPAP ST (Spontaneous Time) veya ASV (Adaptive servo-ventilation) cihazları kullanılmaktadır.

Merkezi uyku apnesi (Central apnea)

Merkezi tipte uyku apnesi çok daha nadir görülür ve beynin solunumu kontrol eden kaslara doğru sinyaller göndermemesi sonucunda ortaya çıkar.

Kanda karbondioksitin artması ve oksijenin azalması sonucunda kişi uyanır. Merkezi tipte uyku apnesi olan hastalar uyanma dönemlerini tıkayıcı uyku apnesi olan kişilere göre daha fazla hatırlarlar.

Bileşik Uyku Apnesi

Bileşik uyku apnesi olan hastalarda apne önce tıkayıcı uyku apnesi belirtileri göstermektedir.

Hasta saatte yaklaşık 20 ile 30 arası tıkanma yaşar. Tıkayıcı tipteki apnenin tedavisinden sonra hastalık merkezi uyku apnesi belirtilerini daha belirgin olarak gösterir.

Bir başka deyişle, tıkayıcı tipteki uyku apnesinde uygulanan solunum yoluna basınçlı hava veren tedavi yöntemi CPAP (Continuous Positive Airway Pressure) bileşik uyku apnesini tam olarak tedavi edememektedir.

CPAP cihazı ile tedavilerine başlanılan hastalarda tıkanmalar kesilse de uykularında düzgün nefes alamama problemleri devam etmekte bu sefer merkezi uyku apnesinin belirtilerini göstermektedirler.

Bu apne çeşidi uzun yıllardır gözlenmekte ise de son yıllarda uzmanlar tarafında ayrı bir tür olarak kategorize edilmiştir.

Sık idrara çıkma çıkma

Uykuda aşırı terleme

Uykusuzluk ve huzursuz uyku ve huzursuz

Sabahları yorgun kalkma, gün içinde yorgunluk hâli ve uyuklama: Hastalarda yorgunluk bütün gün devam etmekte, hastaların çoğu zaman fırsat buldukça uyumakta ya da uyuklamaktadır.

İleri seviyede uyku apnesi olan hastaların trafikte kırmızı ışıkta kısa süreli uyukladıkları rapor edilmiştir.

Aşırı ve hızlı kilo alma: Uyku apnesine bağlı olarak gece boyu tam dinlenemeyen kişilerin gün içinde metabolizmaları oldukça yavaşlar. Bu da hastaların daha az enerji harcamalarına ve kilo almalarına sebep olur.

Uyku apnesi olan hastalar kilo vermekte çok zorlanırlar.

Konsantrasyon güçlüğü: Gündüz uykulu olma durumunun ve konsantrasyon eksikliğinin trafik ve iş kazalarına da yol açtığı yapılan çalışmalarla gösterilmiştir.

Dapresyon ve davranış bozuklukları

Cinsel isteksizlik, yetersizlik, testosteron hormonunun azalması ve buna bağlı olarak kemik erimesi

Sabah baş ağrısı ve ağız kuruluğu

Mide yanması

Çocuklarda hiperaktivite

Ensülin direnci: Uyku apnesi olan hastalar diyabet geliştirmeye daha yatkındırlar.

Felç ve kalp krizi oranları bu hastalarda daha yüksektir.

Uzun dönemde bu hastalık, kalp krizi, beyin ve damar tıkanıkları sonucu felçler gibi ciddi problemlere yol açmaktadır.

Pulmoner Yüksek Tansiyon: Bu hastalarda akciğerlerdeki akciğer damarlarında da yüksek laboratuarı var.

Ben genellikle hastalarımı Hakan Kaynak’a yönlendiririm.

Bilimle, sevgi saygı ve dayanışma bizlere rehber olsun.

Mehmet Kerem Doksat – Tarabya – 12 Kasım 2017 Pazar