Doğup büyüdüğümüz, yaşamaya devam ettiğimiz, havasından suyundan yararlandığımız  yörenin ne denli farkındayız? Bu coğrafyada neler olmuş; bizden önce kimler, nasıl bir yaşam sürmüşler? Hiç merak ediyor muyuz?

Sevgili dost! Anadolu’muz dünyanın en büyük açık hava müzelerinden biri.  Antik dünyanın en önemli kentleri Anadolu’da. Sadece İzmir’imiz ve çevresinde ne yerler var. Meselâ Smyrna Bayraklı Höyüğü: Bayraklı'da yer alan höyük, İzmir’in ikinci kurulduğu yer. İzmir’in ilk yerleşim alanı ise, günümüzden 8-9 bin yıl öncesinde Bornova’da bulunan Yeşilova imiş.

Sorarım sizlere, Namazgâh’ta Agora Açık Hava Müzesi’ne, şehire en hâkim yerde kurulan Kadifekale’ye, İzmir Yamanlar Karagöl Tabiat Parkı’na ve benzeri ören yerlerine kaçımız gitti?

Kuzeye çıkalım… Bergama (Pergamon ) Antik Kenti. Güney’e inelim Seferihisar Sığacık’ın hemen yanında Teos Antik Kenti. Ürkmez’imizi, Gümüldür’ümüzü hepimiz biliriz. Ama Ürkmez köyünün tepesinde de bir antik kentimiz var: Lebedos. M.Ö 500’lerde kurulmuş. Yanı sıra yine Seferihisar’da “Çıfıt Kalesi” olarak da anılan bir ada: Myounnessos. Oralardan haberi olan?

Daha başka? Deniz kenarında kurulmayan tek İyon kenti Kolophon. Nerede mi? Menderes ilçesinin Değirmendere ve Çamönü Köyleri arasında. Yine Menderes ilçesinin Ahmetbeyli Mahallesi içindeki Klaros Kenti. Yanı sıra aynı yöredeki Notion kenti. Ödemiş ilçemize bağlı Birgi Beldesi. Tarihteki ilk adı ‘Zeus’un Şehri’ anlamına gelen Dios Hieron.

Biraz daha güneyde Selçuk ilçemizin yanındaki Efes. Hemen üstündeki Meryem Ana Evi. Bütün dünyanın bildiği, geldiği, gezdiği bir bölge. Selçuk İlçemizin Şirince Köyü… Gezen görenleri tenzih ediyorum ama, kaç hemşehrimiz buraları ziyaret etti acaba?  

Bitmedi. Daha neler var, neler.  Meselâ İzmir’imizin batısındaki 12 İyon kentinden biri olan Klazomenai antik kentinin bir bölümü, Urla Karantina adası üzerinde. Çocukluğumda yaz aylarını Urla İskelesi’nde Karantina Adası’nın karşısındaki yazlığımızda geçirirdik. Maalesef hiçbir büyüğümüz bizlere Klazomenai’nin (Kilizman) tarihi hakkında bilgi vermedi. İzmir’imizin Urla ilçesini duymayan kalmadı ama kaçımız, Urla’mızın Demircili köyü yakınlarındaki Airai Antik Kenti’nden haberdar?

Ya Antik çağda Cyssus olarak anılan Çeşme’mizin adının nereden geldiğini biliyor muyuz? Ya Çeşme’mizin sınırlarındaki Ildırı Köyü? Antik dönemdeki adı ile Erythrai olan bu yerleşim bölgesinin, 12 İyon kentinden biri olduğunu, orada yaşayanların çoğu bile bilmiyor. Ildırı’da en lezzetli enginarın yetiştiğini biliriz de, bizden önce kimlerin yaşadığını merak bile etmeyiz. Oysa son derece korunaklı bir limana sahip olan Erythrai (Ildırı Köyü) Mısır, Kıbrıs ve diğer Akdeniz ülkeleri ile ticari alanda büyük ilişkiler kurmuş bir antik kent. 

Bir de Leukai var: İzmir körfezinin en uç noktasında Klazomenai’nin hemen karşısında. Hani İzmir Körfezi’ne girerken solda, Karşıyaka Çiğli’mizin Çamaltı Tuzlası var ya… işte Üçtepeler mevkiinde yer alan Leukai kentinin bulunduğu bölge orası. Meşhur Kuş Cenneti de o sınırlar içinde.

Bunlar hatırlayabildiklerim. Ve bu sıraladığım antik yerleri, çoğu İzmirli bile tam bilmiyor. Ya da duyduk, biliyoruz da gitmedik. İtiraf ediyorum, bendeniz de doğma büyüme bir İzmirli olarak Agora gibi, Kadifekale gibi; hatta Efes, Şirince, Bergama gibi, belli başlı ören yerlerine yüzlerce defa gitmişimdir ama ya diğerlerine?

Daha da ilginci; bırakın asırlar öncesini, hâlen yaşamakta olduğumuz semtin, mahallenin, şehrin, örneğin elli yıl önceki hâlini merak edenimiz bile parmakla sayılacak kadar az. Ofisimin hemen yanında ‘Tarihi Asansör’ bulunuyor. Asansöre meşhur Dario Moreno Sokağı’ndan ulaşıyorsunuz. Sorarım Allah aşkına! Kaçımız asansörün Nesim Levi tarafından ve hangi amaçla yaptırıldığını merak ettik? Fransa’da ünlenmiş, Türkiye’nin tanıtımında büyük rol üstlenmiş Dario Moreno hakkında ne biliyoruz? Balçova’mızın 1200 yıldır şifa dağıtan ‘Agamemnon Kaplıcaları’na ne dersiniz?

Velhasıl kapılmış gidiyoruz bahtımızın rüzgârına. Bırakın dünyadan, yaşadığımız yerden bile haberimiz yok. Ne meraklı milletiz…   

Ali Rıza SAYSEN, Yönetmen

GAROTE pest control