ZEKİ MÜREN

M. Kerem Doksat

19 Nisan 2017 Çarşamba

2567

 

Hayatındaki ilk rolü, bu müsamerelerden birindeki çoban rolüdür.

Ortaokulu yine Bursa'da, Tahtakale’deki ikinci ortaokulda tamamladı. Ortaokulu bitirdikten sonra babasına İstanbul’a gitme arzusunda olduğunu açıkladı ve onun da onayıyla İstanbul Boğaziçi Lisesine yazıldı. Bu okulu birincilikle bitirdi.

Olgunluk imtihanlarını pekiyi dereceyle verip İstanbul Devlet Güzel Sanatlar (şimdiki Mimar Sinan Üniversitesi’ne) girdi.

Yüksek Süsleme Bölümü Sabih Gözen atölyesinden mezun oldu. Desen çalışmalarını öğrencilik yıllarından başlayarak pek çok kere sergiledi.

Müzik Kariyeri

 

19 Kasım 1953 tarihinde Zeki Müren’in ilk konserini verdiği Atatürk Bulvarı bitişiğindeki Büyük Sinema’da icra etti eserleri.

Zeki Müren, Bursa’da tamburi İzzet Gerçeker'den aldığı solfej ve usul dersleriyle musiki bilgileri öğrenmeye başladı. 1949'da, Boğaziçi Lisesi’nde okurken sinema ve yazar Arşanir Alyanak’ın babası Agopos Efendi ile ve bir başka hocası Udi Krikor’dan aldığı derslerle de musiki eğitimini sürdürdü.

Daha sonra fasıl musikisini iyi bilen ve geniş bir repertuarı olan Şerif İçli çeşitli eserler meşk etti; Refik Fersan’dan, Sadi Işılay’dan ve faydalandı.

1950 yılında henüz üniversite öğrencisiyken TRT açtığı ve 186 adayın katıldığı solist sınavını birincilikle kazandı.

1 Ocak 1951’de, İstanbul Radyosunda canlı olarak yayımlanan bir programda ilk radyo konserini verdi ve bu konseri çok beğenildi. Bu konserde kendisine eşlik eden saz ekibi Hakkı Derman, Serif İçli, Şükrü Tunar, Refik Fersan ve Necdet Gezen’den oluşuyordu.

Konserden sonra Hamiyet Yüceses stüdyoyu arayarak kendisini tebrik etti. O yıllarda TRT Ankara Anadolu’da en çok dinlenen radyo idi ve İstanbul Radyosu Anadolu’dan net olarak dinlenemiyordu.

Aynı hafta klarnet sanatçısı Şükrü Müren'i Yeşilköy’deki kendisine ait plak fabrikasına götürerek yine kendi eseri olan “Muhabbet Kuşu” şarkısını plağa doldurttu. Bu plak sayesinde bütün Anadolu'da tanındı.

Zeki Müren, bu başarılı ilk konserden ve plak çalışmasından sonra Türkiye radyolarında düzenli olarak eserler seslendirmeye başladı. Radyo programları on beş yıl sürdü, bunların çoğu canlı yayın programlarıydı. Bundan sonra kendini daha çok sahne ve plak çalışmalarına verdi.

İlk sahne konserini 26 Mayıs 1955 tarihinde verdi. Genellikle kendi tasarladığı sahne kıyafetlerini giyiyordu.

Saz heyetine tek tip kıyafet giydirmek ve T podyum kullanmak gibi çeşitli yenilikler getirdi.

Maksim Gazinosu sahnelerinde aralıksız 11 sene Behiye Aksoy ile dönüşümlü olarak sahne aldı. 1976'da Londra’daki Royal Albert Hall’da konser vererek bu mekânda sahne alan ilk Türk sanatçı oldu.

600’ü aşkın plak ve kaset doldurdu. Plağa okuduğu ilk şarkı Şüktü Tunar’ın “Bir Muhabbet Kuşu” güfteli şarkısıdır.

1955'te “Manolyam” adlı şarkısıyla Türkiye'de ilk defa verilen Altın Plak ödülünü kazandı. 1991 yılında Devlet Sanatçısı seçildi.

300 dolayında şarkı besteledi. On yedi yaşındayken bestelediği “Zehretme hayatı bana cânânım” mısrasıyla başlayan acemkürdi  şarkı bestelediği ilk şarkıdır.

"Şimdi Uzaklardasın" (suzinâk), "Manolyam" (kürdilihicazkâr), "Bir Demet Yasemen", "Gözlerimin içine başka hayal girmesin (nihavend) güfteli, "Elbet bir gün buluşacağız” " gibi şarkıları sık sık okunan, en sevilen şarkılarıdır.

Zeki Müren bu şarkıları plaklara da okumuştur.

Oyunculuk kariyeri

Zeki Müren 1954’te Beklenen Şarkı isimli filmde sinema oyunculuğuna başladı. Büyük bir ticarî başarı kazanan bu filmden sonra, şarkılarının çoğunu kendisinin bestelediği 18 filmde daha oynadı. 1965'te de Arena Tiyatrosunca sahneye koyulan Çay ve Sempati adlı oyunda başrolü oynadı.

Zeki Müren, başarılı yorumculuk ve oyunculuk kariyerlerinin yanı sıra yüksek eğitimini aldığı desen tasarımına da devam etti. Sahne kıyafetlerinin pek çoğunu kendisi tasarladı.

Resimle de iştigal eden Müren öğrencilik yıllarından itibaren gerek desenlerini, gerekse resimlerini pek çok ilde sergiledi. Apartman topuklu kıyafetlerini hep kendi tasarlamıştı.

1965 yılında 100’e yakın şiirinin yer aldığı Bıldırcın Yağmuru adlı şiir kitabını çıkardı.

Bu kitabında yer alan şiirlerinden bazıları Pembe Yağmurlar, Bursa Sokağı, İkinci Sadık Dost, Çim Makası, Son Kavga, Bu Bestecikler Sana, Alınyazım, Kazancı Yokuşu ve Kendimi Arıyorum'dur.

Hayatı boyunca hiç evlenmedi. 1950'lerin Türkiye'sinde alışılmış kalıpları zorlayan elbiseleri ve sahne davranışı ile halkın ilgisini sürekli olarak üstünde tutmayı başardı. Mesleğe başladığı ilk yıllarda daha sıradan kıyafetler ve saç stilleri taşımasına rağmen ileriki yıllarda kadınsı kıyafetler, saç modelleri ve makyajı ile sahnelerde yer aldı.

Kendisi hiçbir zaman cinsel yönelimi ile ilgili bir açıklama ve zaman zaman adı kadınlarla anıldı ancak genel kanaat eşcinsel olduğu yönünde idi. Sadece bir kadınla beraber olabilmiştir.

Kurallı ve ağdalı bir Türkçe konuşmaya özen göstermesi ile bilinir. “Müziğin Paşası" olarak anılması, 1969’da Aspendos’taki konserinden sonra ilk defa Antalya halkının kendisi için kullanmasıyla başlamıştır.

Kendisi, bu şekilde anılmaktan memnun olmakla birlikte neden uygun görüldüğünü bilmediğini açıklamıştır.

Askerliğini 1957-1958 yıllarında yedek subay olarak Ankara Piyade Okulu (6 ay), İstanbul Harbiye Temsil Bürosu (6 ay) ve Çankırı’da (3 ay) yaptı. 

Zeki Müren’in Karagöz sanatçısı Hayali Saf Deri, Metin Özlen tarafından hazırlanan kuklası doğum yeri olan Bursa'da sahne aldı.

Doğum günü olan 6 Aralık tarihi ise, Onur Akay’ın TRT Müzik ekranlarından yaptığı teklifle 2012 yılından bu yana Türk Sanat Müziği Günü olarak kutlanmaktadır.

 

Rahatsızlığı ve vefatı

 

Zeki Müren kalp rahatsızlığı ve şeker hastalığı nedeniyle hayatının özellikle son altı senesinde sahne hayatından ve medyadan uzaklaştı. 

Bodrum’daki evinde inzivaya çekildi. Bu dönemi "kendini dinlemek" olarak tarif eder. 24 Eylül 1996 günü, TRT İzmir Televizyonunda kendisi için düzenlenen tören sırasında geçirdiği kalp krizi sonucu hayata gözlerini yumdu.

Cenazesi büyük bir halk kalabalığının katıldığı büyük bir törenle kaldırıldı. Mezarı, doğum yeri olan Bursa’da Emirsultan Mezarlığı'ndadır. Vasiyetinde bütün mal varlığını Türk Eğitim Vakfı ve Mehmetçik vakfına bıraktı.

TEV ve Mehmetçik Vakfı, 2002 yılında Bursa’da da Zeki Müren Güzel Sanatlar Anadolu Lisesi'ni yaptırdı. TEV Bursa Şube Başkanı Mehmet Çalışkan 24 Eylül 2016 tarihinde yaptığı bir açıklamada vakfın Zeki Müren Burs Fonu'ndan 20 yılda 2.631 öğrencinin faydalandığını belirtti.

Ölümünün ardından sanatçının Bodrum’da son yıllarını yaşadığı evi Kültür Bakanlığı’yla yapılan protokol ile Zeki Müren Sanat Müzesi’ne dönüştürüldü ve 8 Haziran 2000 tarihinde ziyarete açıldı.

Ben kendisini hep televizyondan seyrettim.

Bodrum’a yolunuz düşerse bu “paşa” unvanlı büyük sanatçının evini ziyaret edebilirsiniz.

Nevi şahsına münhasır bir erkekti. Sadece bir kadınla beraber olabilmişti, onu da tanıyanlar bilir.

 

Mehmet Kerem Doksat – Tarabya – 19 Nisan 2017 Çarşamba

---

---

---

---

---